TAYANCH SO ‘ZLA R L U G ‘ATI
Л»
Olzbek tilida
Рус тилида
Ingliz tilida
1
Maktabgacha
Дошкольный
Preschool
2
Ta’lim
Образование
Formation
Pedagogika
Педагогика
Pedagogical
3
A n’analar
Традиция
Tradition
4
Axloq
Нравственность
Morality
5
Oila
Семья
Family
6
M adaniyat
Культура
Culture
7
Qadriyatlar
Ценности
Value
8
O 'quvchi
Учашийся
Student
9
Sinf
Класс
Class
10
Pedagogika
Педагогика
Pedagogika
11
Oila
Семья
Familv
12
Shakllantirish
Формирование
Shaping
13
Mafkura
Идеология
Ideology
14
Avavlash
Беречь
Keep
15
Istiqlol
Независимость
Independence
16
M aqsad
Цель
Purpose
17
M a'naviyat
Духовность
Duhovnosti
18
Meros
Наследство
Inheritance
19
Uslub
Стиль
Style
20
Mohivat
Сущность
Essence
21
Dunyoqarash
Мировоззрение
Worldoutlook
22
Xususiyat
Особенность
Particularity
23
Saraarador
Плодотворный
Seminal
24
Ong
Сознание
Consciousness
25
Kamol
Совершенство
Perfection
26
Tuyg'u
Ч
у в с т в о
Feeling
27
M adaniyat
Культура
Culture
28
Bunyodkorlik
Созидательная деятельность
Creative activity
29
Kelajak
Будущее
Future
30
Porloq
Сияющий
Shining
31
Faxr
Гордость
Pride
32
O 'tm ish
Прошедший
Passed
33
Milliy
Национальный
National
34
Anglash
Осознавать
Realize
35
Odamlarcha
По человечески
On humanly
36
Qadriyatlar
Ценности
Value
281
37
Boylik
Богатство
Wealth
38
Asos
Основа
Base
39
Urf-odat
Обычай и привычки
Custom and habits
40
A n'ana
Традиция
Tradition
41
Xullas
Одним словом
One word
42
Daxldor
Касающийся
Concerning
43
Barcha
Весь
Whole
44
G ‘oya
Идея
Idea
45
Nam ana
Образец
Sample
46
Tanishish
Знакомиться
Get acquainted
47
Kuzatuv
Наблюдать
Observe
48
Ajoyib
Удивительный
Amazing
49
Qobilivat
Способность
Ability
50
Orzu
М ечта
Daydream
51
Umid
Надежда
Hope
52
Kelajak
Будущее
Future
53
Intilish
Стремиться
Strive
54
Qalb
Душа
Soul
55
Ezgulik
Благодеяние
Good deed
56
Xulq
Поведение
Behaviour
57
Yo‘naltirish
Направлять
Direct
58
Ayniqsa
Особенно
Particularly
59
Xolis
Беспристрастный
Impartial
60
Talqin
Интерпретация
Interpretation
61
Tushunish
Понимать
Understand
62
O 'zlashtiriish
Осваиваться
It Be Masterred
63
Ta’sir
Влияние
Influence
64
Muruvvat
Человечность
Humanity'
65
Tasavvur
Представление
Presentation
66
Ijtimoiy
Общественный
Public
67
Siyosiy
Политический
Political
68
Sadoqat
Преданность
Devotion
69
Nazariy a
Теория
Theorv
70
Asosiv
Основной
Main
71
Tamoyil
Склонность
Sklonnost.'
72
Obyektiv
Объектив
Lens
73
Yondashuv
Подход
Approach
74
Baholash
Оценить
Value
75
Tadqiqot
Исследование
Study
76
Jarayon
Процесс
Process
282
ASOSIY TUSHUNCHALARNING IZOHLI LUG‘ATI
Axloq
(lotincha “moralis” - xulq-atvor m a’nosini bildiradi) - ijtimoiy
munosabatlar hamda shaxs xatti-harakatini tartibga soluvchi, muayyan
jamiyat tomonidan tan olingan va rioya qilinishi zarur bo'lgan xulq-atvor
qoidalari, mezonlari yig‘ indisi.
Axloqiy ong
- shaxsga axloqiy m e’yorlar va xulq-atvor qoidalari
to ‘g‘risidagi nazariy bilimlami berish asosida hosil qilinuvchi ong shakli.
Aqliy tarbiya
- shaxsga tabiat va jamiyat taraqqiyoti to ‘g‘risidagi bi-
limlarni berish, uning aqliy (bilish) qobiliyati, tafakkuri va dunyoqarashini
shakllantirishga yo'naltirilgan pedagogik jarayon; ijtimoiy tarbiyaning
muhim tarkibiy qismi.
Bilim
- bolaning ongidatushunchalar, sxemalar, m a’lum obrazlar ko‘-
rinishida aks etuvchi borliq haqidagi tizimlashtirilgan ilmiy m a’lumotlar
majmuyi.
Vatanparvarlik
(lotincha “patriotes” - vatandosh, “patris” - vatan,
yurt) - shaxsning o ‘zi mansub b o ig an millat, tug‘ilib o ‘sgan vatani
tarixidan g‘ururlanishi, buguni to'g'risida qayg‘urishi hamda uning
porloq istiqboliga bo'lgan ishonchini ifoda etuvchi yuksak insoniy fazilat.
Verbal
- bilim (ma’lumot, axborot)larni so'z yordamida (og‘zaki)
yetkazib berish, ifoda etish.
Didaktika
(ta’lim
nazariyasi)
-
(yunoncha
“didaktikos”
“o ‘rgatuvchi”, “didasko” - “o'rganuvchi") - ta’limning nazariy jihat-lari
(ta’lim jarayonining mohiyati, tamoyillari, qonuniyatlari, tarbiyachi va
bola faoliyati mazmuni, ta’lim maqsadi, shakl, uslub, vositalari, natijasi,
ta’lim jarayonini takomillashtirish yo ‘llari va hokazo muammolari)ni
o ‘rganuvchi fan.
Didaktik tashxis maqsadi
- o ‘quv jarayonining samaradorligini
aniqlash, baholash va tahlil qilish.
Didaktik tizim
(yunoncha “systema” - yaxlit, qismlarda tashkil
topgan, birlashtirish) - m a’lum mezonlari asosida ta ’lim jarayonining
yaxlit holatini belgilash, ajratib ko‘rsatish.
Jamoa
(lotincha “kollektivus” so'zining tarjimasi b o iib , yig‘ilma,
omma, birgalikdagi majlis, birlashma, gumh kabi m a’nolarni anglatadi)
- bir necha a’zo (kishi)lardan iborat bo‘lib, ijtimoiy ahamiyatga ega
umumiy maqsad asosida tashkil topgan guruh.
Idrok
- aniq maqsadga yo‘naltirilgan anglash jarayoni.
283
Ijtimoiy adaptatsiya
(yunoncha adapto - moslashish) - anomal bo
lalar individual yoki guruhli xulqlarining ijtimoiy qadriyatlar va xulq-
atvor qoidalari tizimiga mos kelishi.
Individ
(lotincha ‘‘individium” boiinm as, yagona, alohida degan
ma’nolarni anglatadi) - xatti-harakatlarini shartli refleks yordamidagina
tashkil eta oluvchi biologik mavjudot.
Individuallik
- shaxsning o'ziga xos xususiyatlari.
Iqtisodiy ta’lim
- bolalarga xo‘jalik yuritish tizimi (oila byudjetini
shakllantirish, xo‘jalikni yuritish, mavjud moddiy boyliklami asrash,
ko‘paytirish, savdo-sotiqmunosabatlarini to‘g‘ri tashkil etish vahokazolar)
to‘g‘risidagi nazariy bilimlami berishga yo‘naltirilgan pedagogik jarayon.
Yosh xususiyatlari
- muayyan bir yosh davriga xos bo'lgan anatomik,
fiziologik (jismoniy) va psixologik xususiyatlar.
K o‘nikma
- olingan bilimlarga asoslanib qo‘yilgan vazifalar va
shartlarga binoan bajariladigan harakatlar yig‘indisi.
Maktabgacha pedagogika
- maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarni
tarbiyalash, ularni intellektual, m a’naviy-axloqiy va jismoniy jihatdan
kamolotga yetkazish masalalarini o‘rganadi.
Malaka
- ongli xatti-harakatning avtomatlashtirilgan tarkibiy qismi.
Materialni og‘zaki bayon qilish uslublari
- o ‘quv materiali mohi-
yatini ozg‘aki (hikoya, tushuntirish, maktab m a’ruzasi kabi shakllarda)
yoritishda qo’llaniluvchi usullar.
Mashq va o‘rgatish (faoliyatda mashqlantirish) uslublari
-jn u a y -
yan mashq yordamida bolalar faoliyatini oqilona, maqsadga muvofiq va
har tomonlama puxta tashkil qilish, ularni axloq m e’yorlari va xulq-atvor
qoidalarini bajarishga odatlantirish usullari.
Uslub
- yunoncha tarjimasi “tadqiqot, usul, maqsadga erishish yo‘li”
kabi m a’nolarni anglatadi.
Uslubika
(fan sifatida) - xususiy fanlarni o ‘qitishning o ‘ziga xos
xususiyatlarini o‘rganadi.
Mehnat tarbiyasi
- shaxsga mehnatning mohiyatini chuqur anglatish,
ularda mehnatga ongli munosabat, shuningdek, muayyan ijtimoiy-
foydali harakat yoki kasbiy ko‘nikma va malakalarini shakllantirishga
yo’rtaltirilgan pedagogik faoliyat jarayoni; ijtimoiy tarbiyaning tarkibiy
qismi.
Pedagogika
(yunoncha “paidagogike” bo‘lib, “paidagogos” - bola,
yetaklayman) - ijtimoiy tarbiyaning umumiy qonuniyatlari, muayyan
284
jamiyatda yagona ijtimoiy maqsadga muvofiq yosh avlodni tarbiyalash
hamda unga ta’lim berishning mohiyati va muammolarini o‘rganadig^n
fan.
Pedagogik ilmiy-tadqiqot uslublari
- shaxsni tarbiyalash, unga
muayyan yo‘nalishlarda chuqur, puxta ilmiy bilimlarni berish tamoyillari,
obyektiv va subyektiv omillarini aniqlovchi pedagogik jarayonning ichki
mohiyati, aloqa va qonuniyatlarini maxsus tekshirish va bilish usullari.
Pedagogik mahorat
- bo'lajak tarbiyachilarning kasbiy mahorat-
larini oshirish, takomillashtirish muammolarini o ‘rganadi.
Pedagogik talab
- turli xatti-harakatlarni bajarish hamda faoliyatda
ishtirok etish jarayonida bola tomonidan amal qilinishi zarur bo‘lgan
ijtimoiy xulq-atvor m e’yorlari.
Rivojlanish
- shaxsning fiziologik va intellektual o‘sishida namoyon
bo‘ladigan miqdor va sifat o ‘zgarishlar mohiyatini ifoda etuvchi
murakkab jarayon.
Tamoyil
(yunoncha “principium”) - biror-bir hazariyaning asosi,
negizi, asosiy boshlang'ich qoidasi; boshqaruvchi g ‘oya, faoliyatning
asosiy qoidasi; umumlashtirilgan talab.
Tarbiya
- muayyan, aniq maqsad hamda ijtimoiy-tarixiy tajriba
asosida shaxsni har tomonlama o‘stirish, uning ongi, xulq-atvori va
dunyoqarashini tarkib toptirish jarayoni.
Tarbiya jarayoni
- pedagog va bola (tarbiyachi va tarbiyalanuvchi)lar
o ‘rtasida tashkil etiluvchi hamda aniq maqsadga yo‘naltirilgan samarali
hamkorlik jarayoni.
Tarbiya mazmuni
- shaxsning shakllanishiga qo‘yiluvchi ijtimoiy
talablar mohiyati.
Tarbiya uslubi
(yunoncha “uslubos” - yo‘1) - tarbiya maqsadiga
erishish y o ii; tarbiyalanuvchilarning ongi, irodasi, tuyg‘ulari va xulqiga
ta ’sir etish usullari.
Tarbiya nazariyasi
- pedagogikaning muhim tarkibiy qismi;
tarbiyaviy jarayon mazmuni, shakl, uslub, vosita va usullari hamda uni
tashkil etish muammolarini o'rganadi.
Tafakkur
- ijtimoiy voqea-hodisalaming ongda to'laqonli aks etishi,
inson aqliy faoliyatining yuksak shakli.
Tashxis
- didaktik jarayon kechadigan barcha
sharoitlarni
oydinlashtirish, uning natijalarini belgilash.
285
MUNDARIJA
So‘z boshi......................................................................................
3
I BO‘LIM. MAKTABGACHA PEDAGOGIKANING
UMUMIY ASOSLARI
I bob. Kadrlar tayyorlash milliy modeli. Maktabgacha
ta’limga kirish...................................................................................
6
II bob. Maktabgacha pedagogika o‘quv fani sifatida..................
24
II bob. Maktabgacha yoshdagi bola shaxsining shakllanishi va
rivojlanishi........................................................................................
41
II BO‘LIM. MAKTABGACHA TA’LIM YOSHIDAGI
BOLALARNI TARBIYALASH MAZMUNI VA USLUBIKASI
IV bob. Tarbiya jarayoni: mazmuni va mohiyati. Tarbiya
qonuniyatlari va tamoyillari............................................................. 51
Vbob. Jismoniy tarbiya...................................................................... 63
VI bob. Aqliy tarbiya......................................................................... 84
VII bob. Ahloqiy tarbiya.................................................................. 103
VIII bob. Mehnat tarbiyasi..........................................................
126
IX.bob. Estetik tarbiya...................................................................... 136
X bob. Iqtisodiy tarbiya..................................................................... 154
XI bob. Huquqiy tarbiya................................................................... 168
XII bob. Ekologik tarbiya................................................................. 182
III BO ‘LIM. MAKTABGACHA TA’LIM YOSHIDAGI
BOLALARNI 0 ‘QITISH MAZMUNI VA USLUBIKASI
XIII bob. Ta’lim jarayonining umumiy asoslari............................. 193
XIV bob. TaTimni tashkil etish shakllari.......................................
201
XVbob. Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarni o‘qitish
uslublari.............................................................................................. 212
286
XVlbob. 0 ‘yin maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalar
faoliyatining asosiy turi sifatida........................................................ 222
IV BO‘LIM. MAKTABGACHA TA’LIM MUASSASASI
MENEJMENTI
XVII bob. Maktabgacha ta’lim muassasasini boshqarishning
nazariy asoslari.................................................................................
230
XVIII bob. Maktabgacha ta’lim muassasalarida pedagogik
jarayonni boshqarish........................................................................
247
XIX.bob. Maktabgacha ta'lim muassasasi va oila........................ ..260
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati................................................ ... 277
Tayanch so‘zlar lug‘ati........................................................................281
Asosiy tushunchalarning izohli lug‘a ti............................................. 283
287
SHOISTA SODIQOVA
MAKTABGACHA PEDAGOGIKA
(darslik)
« T a fa k k u r B o 's to n i»
T oshkent—2013
Muharrir:
Z.Mirzahakimova
Musahhih:
S.Abduvaliyev
Sahifalovchi:
U. Voxidov
Dizayner:
D .O'rinova
L itse n z iy a A I № 190, 10.0 5 .2 0 1 1 y
B Do'stlaringiz bilan baham: |