Ma’lum talablarga javob beradigan aktivni sotib olinishiga, qurilishiga yoki
ishlab chiqarilishiga bevosita tegishli bo’lgan qarzlar bo’yicha xarajatlar ushbu aktiv
tannarxining qismini tashkil etadi. Boshqa qarzlar bo’yicha xarajatlar davr xarajati
Tashkilot mazkur Standartni qarzlar bo’yicha xarajatlarni hisobga olishda
majburiyat sifatida tasniflanmagan imtiyozli kapitalga, nisbatan qo’llanilmaydi.
Tashkilotdan Standartni quyidagilarning sotib olinishiga, qurilishiga yoki
ishlab chiqarilishiga bevosita tegishli bo’lgan qarzlar bo’yicha xarajatlarga nisbatan
sotuv uchun tayyor bo’lishiga juda uzoq davrni zaruriy talab etadigan aktivdir.
93
(c)
elektroenergiya ishlab chiqaradigan quvvatlar
(d)
nomoddiy aktivlar
(e)
investitsion mulklar.
Moliyaviy aktivlar hamda qisqa davr mobaynida ishlab chiqariladigan, yoki
boshqa hollarda barpo etiladigan, tovar-moddiy zahiralar ma’lum talablarga javob
beradigan aktivlar bo’lib hisoblanmaydi. Sotib olinganda ular bo’yicha ko’zlangan
foydalanish yoki sotishga tayyorga aktivlar ma’lum talablarga javob beradigan
aktivlar bo’lib hisoblanmaydi.
Tashkilot ma’lum talablarga javob beradigan aktivning sotib olinishiga,
qurilishiga yoki ishlab chiqarilishiga bevosita tegishli bo’lgan qarzlar bo’yicha
xarajatlarni ushbu aktiv tannarxining qismi sifatida kapitalizatsiya qilishi lozim.
Tashkilot boshqa qarzlar bo’yicha xarajatlarni davr xarajati sifatida ularni amalga
oshiradigan davrda tan olishi lozim.
Ma’lum talablarga javob beradigan aktivning sotib olinishiga, qurilishiga yoki
ishlab chiqarilishiga bevosita tegishli bo’lgan qarzlar bo’yicha xarajatlar ushbu
aktivning tannarxiga kiritiladi. Bunday qarz bo’yicha xarajatlar aktiv tannarxining
qismi sifatida kapitalizatsiya qilinadi, qachonki ular tashkilotga kelgusi iqtisodiy
manfaatlarni olib kelishining ehtimoli mavjud bo’lsa va xarajatlar ishonchli
baholanishi mumkin bo’lsa. Qachonki tashkilot BHXS 29 «Giperinflyatsiya
iqtisodiyotlarida moliyaviy hisobot berish» ni qo’llasa, u BHXS 29 ga muvofiq
qarzlar bo’yicha xarajatlarning inflyatsiyani qoplaydigan qismini aynan bir davr
mobaynida xarajat sifatida tan oladi.
Ma’lum talablarga javob beradigan aktivning sotib olinishiga, qurilishiga yoki
ishlab chiqarilishiga bevosita tegishli bo’lgan qarzlar bo’yicha xarajatlar shunday
qarzlar bo’yicha xarajatlarki, bunda ma’lum talablarga javob beradigan aktiv
bo’yicha sarf amalga oshirilmaganda edi, ularni chetlab o’tish mumkin bo’lar edi.
Qachonki tashkilot xususan ma’lum talablarga javob beradigan muayyan aktivga ega
bo’lish maqsadida pul mablag’larini qarzga olsa, ushbu ma’lum talablarga javob
beradigan aktivga bevosita tegishli bo’lgan qarzlar bo’yicha xarajatlar osongina
aniqlanishi mumkin.
Muayyan qarzlar bilan ma’lum talablarga javob beradigan aktiv o’rtasidagi
bevosita bog’liqlikni aniqlash va boshqa hollarda chetlab o’tilishi mumkin bo’lgan
qarzlarni aniqlash qiyin bo’lishi mumkin. Bunday qiyinchilik, masalan, tashkilotning
moliyalashtirish faoliyati markazlashgan holda boshqarilganda sodir bo’ladi. Shu
bilan birga, guruh turli foiz stavkalarida pul mablag’larini qarzga olish uchun bir
qator qarz instrumentlaridan foydalanganda va ushbu pul mablag’larini guruh
ichidagi boshqa tashkilotlariga turli shartlarda kreditga berganda ham qiyinchiliklar
yuzaga keladi. Boshqa qiyinchiliklar, qachonki guruh yuqori inflyatsion
iqtisodiyotlarda faoliyat yuritayotganda, xorijiy valyutalarda belgilangan yoki
biriktirilgan
kreditlardan
foydalanish
natijasida
va
valyuta
kurslaridagi
tebranishlardan yuzaga keladi. Buning natijasida, ma’lum talablarga javob beradigan
aktivning sotib olinishiga bevosita tegishli bo’lgan qarzlar bo’yicha xarajatlarning
qiymatini aniqlash qiyin bo’ladi va mulohaza qilish talab etiladi.
Tashkilot xususan ma’lum talablarga javob beradigan aktivga ega bo’lish
94
maqsadida pul mablag’larini qarzga olish darajasida, tashkilot kapitalizatsiya
qilinadigan qarzlar bo’yicha xarajatlar qiymatini davr mobaynida ushbu qarz
bo’yicha amalga oshirilgan qarz bo’yicha haqiqiy sarflardan ushbu qarzlarning
vaqtinchalik investitsiyasi bo’yicha har qanday investitsion daromadni chegirish
orqali aniqlashi lozim.
Ma’lum talablarga javob beradigan aktiv bo’yicha moliyalashtirish kelishuvi
pul mablag’larining ayrim qismi yoki barchasi ma’lum talablarga javob beradigan
aktiv bo’yicha sarflarga yo’naltirilishidan oldin tashkilotning qarz mablag’lariga ega
bo’lishiga va qarz bo’yicha tegishli sarflarni amalga oshirishiga olib kelishi mumkin.
Bunday holatlarda, pul mablag’lari ma’lum talablarga javob beradigan aktiv
bo’yicha sarflar muddati kelguncha ko’p hollarda vaqtinchalik investitsiya qilinadi.
Davr mobaynida kapitalizatsiya qilinadigan qarzlar bo’yicha xarajatlar qiymatini
aniqlashda, bunday pul mablag’lari bo’yicha o’zlashtirilgan har qanday investitsion
daromad amalga oshirilgan qarzlar bo’yicha xarajatlardan chegiriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: