1-Mavzu Elektron biznes asoslari fanining predmeti va bilish usullari. Elektron bines tushunchasi, tarixi va istiqbollari

WEB- 
 
 
-
-
 
-
 h -
-
 
 
 
 
- 
h
-
 
 

---

 
 
 
reklamadir.  On    line    yoki  internet  reklama  deb  tarmoqda,  mahsulot,  uni  xarid  qilish  shartlari  va 
imkoniyatlari 
risida  maqsadli  auditoriyaga 
  tarqatish  orqali  mumkin 
  mijozni 
shakllantirish  yoki  dalilli  ushlab  qolish    jarayoniga  aytiladi.  Biroq  bu  erda 
  marketinga 
nisbatan 
 xosliklar 
.  
Internet 
  afzalligi  uning  boshlanishi  arzonligi  va  boshlan ich  talab  va 
shartlarining tashki oddiyligidir. Tarmoqda reklamaning amaliy imkoniyatiga ega 
 uchun faqat 
ikki shartga mos kelishi kerak: kompyuter bilan oddiy ishlay olishga imkon beruvchi 
 darajasiga 
ega 
  va  internet 
  amalga  oshirish  uchun  mabla larga    ega 
, 
 
hadan 
yuqori  moddiy  axvolga  ega 
.  Bu  reklama  samaradorligini 
  esa,  boshqa 
internet   reklama turlari orasidagi eng tarqalganlari, saytlarning 
,  direkt-mail va pochta ommaviy 
  yuborilishi,  mavzuiy  varaklaridagi  grafik  yoki  matnli 
,  bannerlar,  matnli 
bloklardir. 
Internetda  nimani  joylashtirish  maqsadga  muvofiq?  degan  savolga  javob    umumiy  marketing 
masalalari  xususiyati  bilan  belgilanadi.  Korporativ  serverga  olib  boruvchi  logotipli  banner,  albatta 
kiruvchanlikni tashriflarni oshirish mumkin, biroq faollikning shu shaklida ham ushbu serverga tashrif 
buyurish kerakligini izohlovchi bitta 
 
 yaxshirokdir.  
Masalan, siz firmaga yangi xodimlarni jalb kilmokchi 
, faqat yuqori ish xakini 
 
berishgina emas, 
ri keluvchi serverlarda va ushbu serverda kayd etish sahifasida potenstial kadrlar 
 joylashtirilishi ham juda samarali 
 mumkin.  
Saytning  asosiy  vazifasi  ushbu  firma  ishlab  chiqaruvchi  tovarlar  sotuvini  stimulyastiyalash 
, 
  tortuvchi  narxni  izohlash  bilan  birga  turli  firmalar  tomonidan  taklif  etiluvchi  bu 
tovarlarning  bevosita  q
  prays  varagiga  tayanish  samarali 
  mumkin,  masalan  narxlar 
 internet 
alarda.  
Bank  omonatchilar  sonini  oshirishga  intilib,  juda  foydali  shartlarni  taklif  etsa,  internetda 
potenstial  omonatchilar  uchun  q
  analitik  jadvallarni    taklif  etuvchi  axborot  xizmatlariga 
xomiylik qilish va bunday xizmat reklamasi va ishni ilgari surish uchun pul ishlash mumkin 
.  
  reklama 
  elektron  pochta  orqali  (spam)  yuborish, 
teleanjumanlarda  bevosita  reklamaga 
  q
.  Spam  ostida  odatda  reklama  xarakteridagi 
istalmas va buyurtma berilmagan xabarlarning manzilli yoki ommaviy yuborilishi. Bunday  xabarlarni 
yuboruvchilar spamerlar deb ataladi.  
Foydalanuvchilarning  spamerlarni  yaxshi  kurmaslik  sababi  ikkita:  vaqt  va  pul, 
  keraksiz 
pochtani  qishga sarflangan vaqt va internet hamda bu pochtaga kirish uchun provayderga 
 
pul.  
Spam internetda qattiq  qiqlangan. U bilan kurashishning yoyilgan va sinalgan usuli spamerga 
xizmat 
 provayder 
 xat 
.  
Spamerlar bilan kurashishning yana bir usuli uning serverini 
boshqacha aytganda, 
unga  elektron  pochta  orqali  minglab  qoralovchi  xabarlar  yuboriladi. 
  katta  hajmi 
foydalanuvchi  tarmo ini  ishdan  chiqara  oladi.  Bu  qoida  buzuvida  internet  bilan  ishlash  istagini 
qotadi. Foydalanuvchilar ham kompaniya tovarlari va xizmatlariga boykot 
 qilishi va u bilan 
tarmoq orqali umuman bo lanmasligi mumkin.  
Shunga qaramay, foydalanuvchida 
 istagan sahifalar yoki resurslarni 
  chiqish tanlovi 
erkinligi bor.  
 web-sayti reklamasi bilan Internetda biznes turi kabi reklama 
 fark bor. 
 
reklama qilish uchun odatda saytni izlash tizimlarida kayd etish, yuborilishlar bilan almashuv, matnga 
va  sarlavxaga 
  kiritish  va  hokazo  foydalaniladi.  Biznes  turi  sifatida  reklama  sayt 
sahifalarida buyurtmachi saytiga pullik yuborilishlarni joylashtirish uchun joy ajratishga asoslangan.  
Foydalanuvchilar  sayt,  kompaniya,  reklama  beruvchi  tovarlari  yoki  xizmatlari 
risida  bilib 
olishlari  uchun  keyingisi  mashxur  va  saytlarda  yoki  tarqatmalarda 
  reklama 
 
joylashtiradi.  Reklama  murojaati  turlicha  amalga  oshiriladi.  Bunda  quyidagi  reklama  olib 
boruvchilarni  ajratish  mumkin:  bannerlar,  Rich-media  bannerlari,  matnli  bloklar,  bayriklar,  reklama 
kiritmalari,  mini  saytlar  va  kollajlar.  Izlash  tizimlari  va  kataloglar  yordamida  reklama,  yangiliklar 
saytlarida nashrlar va boshqa usullar ham shu erga kiradi.  

---

 
 
 
Bu 
  etishlarning  hammasini  passiv  reklama  deb  atash  qabul  kilingan,  chunki  u 
foydalanuvchi  nazorati  ostida  emas.  Foydalanuvchi  reklamani  yaratuvchi  web-sayti  bilan 
 
harakat natijasi kabi 
. Bu bilan ushbu b
im 
 OAV ga  xshash.  
Ikkinchi  reklama  b
ini  foydalanuvchi  reklama  bilan 
  harakatidan  keyin  hosil 
. 
  harakatning  eng  tarqalgan  shakli  bannerga  yoki  reklama  yuborilishiga  sichqonchani  bosib, 
foydalanuvchining reklama beruvchi web-saytiga bevosita tushishi(giperss lka)dir.  
Bunda ikkinchi reklama b
inining namoyishi foydalanuvchi irodasiga 
 va uning nazorati 
ostida ruy beradi. Bunday reklamani faol deb atash mumkin.  
Bannerlar.  Banner-
riburchakli  grafik  tasvir 
,   
  animastiya  bilan  boradi,  bu 
bannerni samaralirok, 
 tortuvchi va 
 egarok qiladi.  
Hozirgi  vaqtda  bannerlarning  rasmiy  qabul  kilingan  lcham  standartlari 
q,  lekin  468*60 
piksel  va 88*31 piksel 
 eng tarqalgandir.  
Rich-media. Tarmoqda  Makromedia kompaniyasi tomonidan ishlab chikilgan texnologiya 
 
tarqalishiga  ega 
,  u  web-saytlar  yaratilishi  uchun  va  ayniqsa  interfaol  rich-media  bannerlar   
yaratilishiga yaxshi mos keladi.  
Ularning Internet  reklamada keng q
 
qinlik   qiluvchi  qator omillar ham mavjud: 
kompyuterlar unumdorligiga va Internet ulanishiga quyiluvchi yuqori talablar va rich  mediani 
  
chiqish  uchun,  maxsus  dastur  modullarining 
  zarurati,  rich  medianing  reklama  sifatida 
tashqi  saytlarda  foydalanish  texnologiyasi  va  qoidalarni  reglamentlovchi  qoidalar 
 
qligi.  Matnli  bloklar-web-saytlarda  ham,  tarqatmalarda  reklama  qilishda  ham  q
.  Matnli 
bloklarning samaradorligi bannerlarga qaraganda kamrok. Biroq matnli reklamada 
 afzalliklari  ham 
bor:  u  tezrok  yuklanadi,  uni  foydalanuvchilar  brauzerlarida  grafik  bilan 
.  Lekin  asosiysi, 
matnli blok foydalanuvchilarda reklamadek emas, etakchi server tavsiyalaridek qabul kilinib, bu unga 
ishonchni orttiradi.  
Bayrik    asosiy  brauzer  ustidagi  oynacha 
  ochiluvchi  minimallashtirilgan    web-
sahifacha. Bayrikda matn, tasvir va hokazo joylashtirish mumkin. Umuman u kichik 
 html 
 sahifachani tashkil etadi.  
Reklama  kompaniyasining 
  maqsadli  auditoriya  tomonidan  q
 
 
manbalarining  aniq  tushunilishiga  asoslanish  kerak.  web-server  reklamasi  istisno  emas.  Samarali 
reklama  kompaniyasining 
  uchun      serverning  foydalanuvchi  tomonidan  topilishi  mumkin 
usullarni  hisobga  olish  zarur.  Tashrifchilarning  serverga  tushishlarining  uch  asosiy  usulini  ajratish 
mumkin:  izlash  mashinalari  yordamida  server  sahifalarining    topilishi;  boshqa  serverlar,  reklama 
bannerlarda  joylashtirilgan  gipermatnlardan  foydalanib  serverga  tushishi  mumkin.  Server  nomini 
  boshqa  manbalaridan,shu  jumladan 
  gazeta, 
,  televidenie,  radio  va 
hokazolardan bilib olish mumkin. Bundan kelib chikib  internetda reklama qilishning asosiy usullari 
quyidagilar:  
- serverning izlash mashinalarida kayd etilish;  
- web-kataloglarda serverga bepul yuborilishlarning joylashtirish  
- sarik sahifalar da yuborilishlarning joylashtirilishi;  
-boshqa serverlarda yuborilishlarni joylashtirish;  
-yaxshi tashrif etiluvchi serverlarda pullik reklama 
  joylashtirish;  
-serverga yuborilishlarni 
 ichiga oluvchi materiallarni boshqa serverlarda nashr etish;  
-qiziqkan shaxslarga server 
risida xabarlarni elektron pochta orqali davriy tarqatish  
-q
 mavzular 
 teleanjumanlarda ishtirok etish;  
-tarqatmalar 
 foydalanish;  
-kompaniyaning  reklama  mahsulotining  barcha  turlarida  server  nomidan  foydalanish  va 
reklamaning 
 turlarining q
.  
Kompaniya  imidjini  oshirishda  internet  ham 
  vositadir.  Biznesning  aniq  turi 
jamoatchilikning fikriga kanchalik 
 bo liq 
, firma publik relationsga 
q 
 berishi 
kerak. Birinchi navbatda bu banklar, avtomabil va telekommunikastiya kompaniyalari, medikamentlar 
va oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chikarish va sotish bilan shu ullanuvchi firmalarga tegishli.  
Internetdan  foydalanish  public  relationsga    xarajatlarni  ancha  kamaytirishga  imkon  beradi.  Bu 
foto va bosma materiallar soni va tirajining kamaytirilishi, xodimlar ish vaqtining ortishiga olib kelishi 
kerak.  

---

 
 
 
Public relations   boshqa vositalari oldida internetning afzalligi 
 tezkorligiga biron-
bir  xarajatsiz  real  vaqtda 
  yangilanish  imkoniyatidir.        Internetda  akstionerlar, 
    uchun    press-relizlar  nashr  etilishi  va  joriy 
  berilishi  mumkin.  Firma  bozor 
vaziyatining 
  tezda 
  kerak. 
,    inkiroz  sharoitida  internet  vositalari 
q
 mumkin. 
Reklamangizni 
  xaridoringiz  ham 
  kishilar 
  uchun  kam 
 
ham pul sarflanishining xojati ham 
q. 
, 
 ishlaridan norozi yoki umuman ishsiz odamlar 
tashrif  buyuradigan  ishchi  vakanstiyalari 
 
  Mersedes avtomobillarini 
reklama qilishning keragi 
q.  
Shu  bilan  birga  internetda  aniq  maqsadli  guruhlarni  aniqlash  va  ular  bilan  manzilli  ishlash 
ahamiyati anglanishi bilan butun internet foydalanuvchilari va alohida guruhlar 
 qabul kili va  
harakatlari xususiyatlari va 
 hisobga olish zarurati paydo 
.  
Internetning birinchi 
   mijozlar tomonidan 
 ancha mikdorini bepul olish 
.  Internet  butun  dunyoda  uzoq  vaqt,  mamlakatimizda  esa  hozir  ham  bepul 
  va 
dasturiy 
 olish imkoni sinonimi 
 kelmokda. Hozir ham etarli darajada bepul 
 
bermaydigan biznes serveri ommabopga aylanmaydi. Bu borada internet   raqobatchilar 
 maqsadli 
guruhlariga 
q foydali bepul 
 taqdim etishda musobakalashadigan joydir.  
Ikkinchi juda 
 bu  muloqotning noformal usulining ustivorligidir. Internet uzoq vaqt ilmiy 
xodimlarning norasmiy yozishlari uchun muljallanganligi bilan bu bo liq. Muloqot bir birini  ortiqcha 
 tushunadigan hamkasblar guruhi orasida borgan. Bundan tashkari elektron xabarlar rasmiy ish 
yuritish  tomonidan  deyarli  nazorat  kilinmaydi.  Bunday  sharoitlarda 
    almashining  yuqori 
talab etiluvchi tezligi va murojaatlar 
 telefon   
 ogzaki nutk uslubiga uxshash oddiy 
uslubni talab etadi.  
Tarmoqda  harakat  qoidalari 
  butun  blokini  tashkil  etadi.  Ular  shakllantirilmagan, 
lekin  tajribali  foydalanuvchilarga  yaxshi 
  va  ular  bilan  ximoyalanadilar.Bajarilishi  shart 
 
 quyidagilar:  
- ochik tarzda man etiluvchi teleanjumanlarda (chetlarda) reklama xabarlarini joylashtirmaslik  
-  kutilmagan  eletron pochtani yubormaslik;  
- internet foydalanuvchilari uchun tanlash erkinligini cheklamaslik  
Internet  aholisi  yuqori  texnologik  tovarlarga  juda 
,  chunki  internetning  barcha 
foydalanuvchilari u  yoki  bu tarzda kompyuter texnologiyalari bilan tanish. Shuning uchun tarmoqda 
foydalanuvchilarning 
 
lim  darajasi  yuqori  tarmoq,  kommunikastiyalarining 
 
ishtirokchilari esa (odatda talablardan tashkari)   yuqori maoshli mutaxassislar. Bu erda yangi tovarlar 
yoki xizmatlarni sinab 
 yaxshi 
 
   novatorlar 
 ular fondi odatda 3 
dan 9 % gacha 
 va 20 % gacha etadi. 
 
 

---