Махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги

Тўлиқ доминантлик ҳолати.
Мендель ҳар бир геннинг (ирсий 
омилнинг) икки хил-доминант ва рецессив аллелига эга эканлигини ва 
улар тўлиқ доминантлик ҳолатида ўзаро таъсир қилиб фаолият 
кўрсатишлигини нўхат ўсимлиги гулининг ранги, нўхат донининг ранги ва 
шаклининг ирсийланиши мисолларида кўрсатиб берган. 
Тўлиқсиз (чала) доминантлик
ҳолати билан юқорида номозшомгул 
ўсимлиги гул рангининг, ғўзада тола рангининг, андалузия товуқларида 
пат рангининг ирсийланиши мисолларида кўриб ўтган эдик. 
Кодоминантлик ҳолати.
Одамларда кузатиладиган қон группалари-
нинг ирсийланишини тадқиқ қилиш натижасида аллел генлар ўзаро 
таъсирининг кодоминантлик ҳолати кашф этилди. Одамларда аниқланган 
тўрт типдаги қон группаларининг ирсийланишини битта 
I
генининг учта 
аллели - 
I
A
, I
B
, i
O
назорат қилишлиги ва уларнинг фаолиятида аллел генлар 
ўзаро таъсирининг тўлиқ доминантлик типидан ташқари янги кашф 
этилган кодоминантлик типи ҳам намоён бўлишлиги аниқланди. 
Тиббиётда зарурият бўлган ҳолларда бемор одамга соғлом одам - 
донорнинг қони қуйилиши муҳим даволаш тадбири эканлиги бизга 
маълум. Беморларга донор қонини қуйишдан олдин бемор қон группаси ва 
донор қон группасининг аллел генлари бўйича генотипи албатта 
аниқланган бўлиши керак. Айрим ҳолларда қон қуйилгандан сўнг вужудга 
келган муваффақиятсизлик ёки оғир асоратларнинг сабаблари 1901 йилда 
австриялик К.Ландштейнер ва 1903 йилда чех Я.Янскийлар томонидан 
аниқлаб берилди. Улар ҳар хил одамларнинг қони аралашганда кўп 
ҳолларда эритроцитларнинг бир-бирига ёпишиш ҳодисаси – 
агглюти-
нация
рўй беришлигини кўрсатиб бердилар. Тадқиқотлар эритроцит-
ларнинг оқсил табиатли ёпишқоқ 
А
ва
 В
агглютиногенлар – 
антигенларга
эга эканлигини кўрсатди. Одамларнинг ҳар бирида бу антигенлар 
биттадан, ёки ҳар иккаласининг биргаликда учраши, ёки ҳар иккаласининг 
биргаликда учрамаслик ҳолатлари кузатилиши мумкин. Қон плазмасида 

---

36 
икки турдаги –