Ijtimoiy soha, iqtisod va huquq


-MAVZU: “ETIKA” FANINING PREDMETI VA JAMIYAT HAYOTIDAGI AHAMIYATI



Download 7,04 Mb.
Pdf ko'rish
bet353/596
Sana01.01.2022
Hajmi7,04 Mb.
#299388
1   ...   349   350   351   352   353   354   355   356   ...   596
Bog'liq
904c905561308df8123e757d91daf0b330868b1d

13-MAVZU: “ETIKA” FANINING PREDMETI VA JAMIYAT HAYOTIDAGI AHAMIYATI 

 

 



 

196 


 

 

 



2.  Muxabbat  bosh  mezoniy  tushuncha  sifatida  deyarli  barcha  asosiy  tushunchalarda  va 

tamoyillarda  o‘z  “xissa”siga  ega.  Na  ezgulikni,  na  yaxshilikni,  na  vataparvarlikni,  na 

insonparvarlikni muxabbatsiz tasavvur etib bulmaydi. Qo‘shimcha qilib shuni aytish mumkinki, 

u-insonni tashqi va transsendentrat olam bilan bog‘lovchi, uni yolg‘izlikni olib chiqadgan buyuk 

kuch muxabbatning ob’ekti doimo go‘zallik, manfaatsiz go‘zallik. U - Olloxmi, Vatanmi, yormi - 

muxabbat egasiga undan-da go‘zalroq narsa yo‘q. Ayni paytda bir ob’ektni cevgan kishi boshqa 

ob’ektlarni  xam  sevmasligi  mumkin  emas.  Deylik,  yorga  bulgan  xaqiqiy  muxabbat  Vatanga, 

insoniyatga  muxabbatni  inkor  etmaydi,  aksincha,  barqaror  qiladi.  Zero  “o‘z-o‘zicha”,  yakka, 

“xudbin”  muxabbatning  bulishi  mumkin  emas.  Inson  o‘zi-o‘zgaga  aylanganida,  o‘zgani  o‘ziga 

aylantira olganida xaqiqiy muxabbat egasi hisoblanadi. Mana shu ob’ekt bilan sub’ekt orasidagi 

farqning yo‘qolishi eng buyuk, eng mukammal lazzatdir. Buni Mavlono Fuzuliy nihoyatda go‘zal 

qilib, bir baytda shunday ifodalaydi   



Ishqdir ul, nasha’i komilkim, andandir mudom 

 

Mayda tashviri harorat, nayda ta’siri sado. 

 

Komil nasha, komil lazzatga faqat komil insongina erisha oladi. Demak, muxabbat inson axloqiy 



xayotining cho‘qqisi, komillik belgisidir. Shu bois xaqiqiy muxabbat egalari yoshlar tomonidan 

doimo axloqiy ideal tarzida qabul qilinadi: Farxod va Shirin, Romeo va Juletta, Otabek va h.  Shuni 

ta’kidlash lozimki, muxabbat - oliy tuyg‘u, shu ma’noda u oliy tushuncha. Lekin uni tuban, quyi 

narsa xodisalarga nisbatan xam qo‘llash hollari uchrab turadi. Chunonchi, Fromm singari g’arblik 

mutafakkirlar,  ba’zi  rus  faylasuflari  muxabbat  tushunchasini  o‘likka  (nekrofil),  mol-dunyoga, 

pulga  nisbatan  qo‘llaydilar.  Ularga  nisbatan  “o‘chlik”,  “ruju”,  “hirs”  singari  tushunchalarni 

qo‘llash ma’kul emasmikan?   

Muxabbat ham axloqshunoslikdagi ko‘pgina tushunchalardek,  “juftlik”  xususiyatiga ega, uning 

ziddi - nafrat. Nafrat tushunchasi, albatta, muhabbat singari keng qamrovli emas. U aksil muhabbat 

tarzida  namoyon  bo‘lgan  ob’ektdan  chetlashish,  undan  begonalashishni  taqozo  etadi.  Xazar, 

jirkanch  hissi  nafratning  kundalik  turmushidagi  tor,  “mayda”  ko‘rinishidir.  Nafratning  ularga 

nisbtan “yirikligi” uning ijtimoiy hodisa sifatida namoyon bulishidir. Ayni paytda, bu tushuncha 

g‘azabdan, keskin. farq qiladi. U, g‘azabga o‘xshab, o‘z ob’ektini yo‘qotishga intilmaydi, undan 

faqat yuz buradi. Ko‘rinishdan, nafrat kishida yoqimsiz taassurot uyg‘otsa-da, aslida u asosan illat 

emas, axloqiy fazilat sifatida insonning vijdonliligidan, botiniy jasoratidan dalolatdir.  

Nafratdan  tashqari  yana  rashk  hisi  borki,  u  –ijtimoiy  hodisa  emas,  faqat  jinsiy  muhabbat  bilan 

yonma-yon keladi. Ma’lumki, muxabbat egasi o‘z sevgisini va sevgilisini qizg‘anib, asrab qolishga 

harakat qiladi. Yana shu qizg‘anish hissi me’yoridan oshib-ketganda rashkka aylanadi. Rashk esa, 

uni qanchalik ta’rif tavsif qilmaylik - me’yorning bo‘zilishi, illat.  

Mezoniy tushunchalar orasidagi yana bir juftlik - ezgulik va yovuzlik, ezgulik axloqshunoslikdagi 

eng asosiy kategoriyalardan. U inson faoliyatining asl mohiyatini anglatadi.  

Tangri irodasining inson qalbidagi tajassumi sifatida namoyon buladi. Ezgu uy, ezgu so‘z, ezgu 

a’mol”  uchligi  “Avesto”dan  toptib,  barcha  muqaddas  kitoblarda  etakchi  o‘rinni  egallashi  ham 

shundan.  Ezgulik  -  inson  shaxsining  komilikka,  baxtga,  jamiyatni  esa  yuksak  tarqqiyotga 

yetkazuvchi vositadir. U insonning axloqiy faoliyati tufayli muayyanlashadi, yuzaga chiqadi. Uni 

sinfiylik  yoxud  partiyaviylik  qobig‘iga  o‘rash  mumkin  emas.  Chunonchi,  “sinfiy  dushmanni”, 

ya’ni biror bir shaxsni yoki guruxni faqat boshqa sinfga mansub bo‘lgani uchun jisman yo‘qotish, 




Download 7,04 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   349   350   351   352   353   354   355   356   ...   596




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish