Ўзбекистон рэспубликаси олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги наманган муҳандислик-педагогика институти

1.2. Йиғма темир-бетон қурилмалари афзалликлари ва камчиликлари, 
яхлит бетон ва темир-бетон қурилмаларини тайѐрлаш самарадорлигини 
оширишни асосий йўллари. 
Йиғма темир-бетон қурилишни тубдан ўзгартириб юборди, унинг 
қўлланилиши қурилиш ишлаб чиқаришни ташкил этишни ўзгартириб, унинг 
индустриаллик даражасини кескин оширди. 
Йиғма темир-бетонни қўлланиши натижасида материал ресурслар 
хажмини камайтиради(ѐғоч материаллар, қурилиш метал қурилмалари, 
ғишт) ва қурилишда банд ишчилар сонини камайтириб қурилишдаги мехнат 
сарфини тежашга олиб келади. 
Йиғма темир-бетонни ишлаб чиқариш корхоналарини тез сураътда 
қурилиши, уни ишлатиш сохасини оширди. 
Лекин кўриниб турган афзалликларига қарамай йиғма темир-бетон 
бир қатор камчиликларга эга: 
1) Узоқ вақт ва катта хажмдаги қурилишлар учунгина иқтисодий 
асосланган; 
2) Йиғма темир-бетон корхоналарида ишлаб чиқариладиган махсулот 
тури ўзгартириш мураккаблиги ва қимматлиги; 
3) Яхлит қурилмаларга нисбатан йиғма қурилмаларда метал сарфи 5-
15%, энергия сарфи 3-4 баробар кўплиги ва бошқалар. 
Маълумки яхлит бетон ва темир-бетон қурилмалари тайѐрлаш 
технологияси қуйидаги босқичлардан иборат; қолиплар тайѐрлаш, арматура 
ва бутловчи буюмлар ўрнатиш, бетон қоришмасини ташиб келиш ва 
қолипларга ѐтқизиш зичлаш ва бетон парвариши (қарови). 
Яхлит бетон ва темир-бетон қурилмалари сифатини таъминлаш учун 
бир қатор муаммоларни хал этиш лозим: 
-қолипларни тўғри танлаш (мустахкамлиги, юк қабул қила олиш, 
йиғиш ва ечиш осонлиги ва х.); 

---

14 
-арматура ишларини тўғри ташкил этиш (арматура буюмларини 
қолипга ўрнатиш ва зарур химоя қатлами хосил қилиш, арматура буюмлар 
сифати ва уларни ўрнатишда лойиҳага риоя этиш.); 
-бетон қоришмасини ташиб келиш ва ѐтқизишни тўғри ташкил этиш 
(қуруқ-иссиқ иқлим шароитида бетон қоришмасини ташиш вақти ва 
қўзғалувчанлигини таъминлаш ва бетон қоришмасини ѐтқизиш жойига 
узатишни тўғри ташкил этиш, замонавий зичлаш усулларини қўллаш.); 
-бетон қоришмасини тайѐрлаш (қоришма таркибини тўғри лойихалаш, 
материал ўлчагичларни аниқ ишлашини таъминлаш, қоришма сифатини 
яхшиловчи кимѐвий қўшилмалар қўллаш.); 
-янги ѐтқизилган бетон парвариши (қарови) учун самарали усуллардан 
фойдаланиш (парда хосил қилувчи таркибларни қўллаш.); 
-қуруқ-иссиқ иқлимда бетон қотишини тезлатиш учун қуѐш 
энергиясини қўллаш. 
Бетон технологиясида юқоридаги муаммоларни хал этилиши яхлит 
бетон ва темир бетон қурилмаларни ишлаб чиқариш истиқболларини 
белгилаб беради. 

---

15