Ҳ. Р. Очилов, Э. О. Тургунбоев жиноят ҳУҚУҚИ (умумий қисм)

эҳтиётсизлик орқасидан зарар етказса
, унинг ҳаракатлари 
жиноий жавобгарлик келтириб чиқармайди.
Лекин, шахс тажовузнинг аслида йўқ ва хаёлийлигини била 
туриб, иш ҳолатларига кўра ҳам уни албатта билиши мумкин 
бўлгани ҳолда зарар етказса, унинг ҳаракатлари ЖК Махсус 
қисмининг эҳтиётсизлик орқасидан зарар етказганлик учун 
жавобгарликни назарда тутувчи моддалари билан тавсифланиши 
лозим.
Зарурий 
мудофаа 
чегарасидан 
четга 
чиқиб 
зарар 
етказганлик учун жиноий жавобгарликка тортиш субъекти 
бўлиб эса -
фақат келиб чиққан оқибатни тавсифловчи жиноят 
турининг субъект ёшига мувофиқ келган шахсларгина ташкил 
этади
.
Масаалан: 15 ёшли шахс зарурий мудофаа чегарасидан четга 
чиқиб, қасддан одам ўлдирса, унинг ҳаракатларини ЖК 100-
моддаси билан квалификация қилиб бўлмайди, чунки ушбу жиноят 

---

-76-
учун субъект ёши 16 ёш деб белгиланган. Ушбу ҳолатда шахс 
содир қилган қилмиши учун жиноий жавобгарликка тортилмайди. 
Агарда, шахс зиён етказиш (уришиш, азоб бериш, ўч олиш ва 
бошқалар) ниятида ҳужумнинг келиб чиқишига сабабчи бўлса, 
бундай ҳаракатларни зарурий мудофаа йўсинда қилинган деб 
топиш мумкин эмас. Бу ҳолатларда содир этилган хатти-ҳаракатлар 
умумий асосларда квалификация қилинади. 
 
12.4. Ижтимоий хавфли қилмишни содир этган шахсни ушлаш 
вақтида зарар етказиш. 
Ижтимоий хавфли қилмишни содир этган шахсни ҳокимият 
органларига топшириш мақсадида ушлаш вақтида унга зарар 
етказиш, агар уни ушлаш учун зарур бўлган чораларнинг 
чегарасидан четга чиқилмаган бўлса, жиноят деб топилмайди.
Етказилган зарар жисмоний ёки мулкий кўринишда бўлиши 
мумкин. Ижтимоий хавфли қилмишни содир этган шахсни ушлаш 
ҳуқуқига ҳар қандай шахс эга. Ижтимоий хавфли қилмишни содир 
этган шахсни ушлаш вақтида зарар етказишни ҳуқуққа хилоф эмас 
деб топишнинг қуйидаги шартлари мавжуд. Зарар: 
- жиноят содир этган шахсгагина етказилиши; 
- жиноят содир этган шахсни ушлаш вақтида етказилиши; 
- айбдорни бошқа бир янги жиноят содир этишини олдини 
олиш 
учун 
ҳокимият 
органларига 
топшириш 
мақсадида 
етказилиши; 
- зарар мажбурий чора ҳисобланиши; 
- ушлаш учун зарур бўлган чораларнинг чегарасидан четга 
чиқилмаганлиги.