Ҳ. Р. Очилов, Э. О. Тургунбоев жиноят ҳУҚУҚИ (умумий қисм)

16.5. Шартли ҳукм қилиш
.
 
Суд томонидан жиноят содир этган шахсга нисбатан 
тайинланган асосий жазо турини ҳақиқатда ўтамасдан туриб, 
ахлоқан тузалиш имконини бериши тушунилади.
Шартли ҳукм қилиш: 
- озодликдан маҳрум қилиш; 
- интизомий қисмга жўнатиш; 
- хизмат бўйича чеклаш; 
- ахлоқ тузатиш ишлари каби жазо турлари тайинланган 
вақтда тадбиқ қилиниши мумкин. 
Суд ушбу жазо турларидан бири учун шартли ҳукмни 
қўллашда эътиборга олиши лозим бўлган ҳолатлар: 
- содир этилган жиноятнинг хусусияти ва ижтимоий 
хавфлилик даражасини;
- айбдорнинг шахсини;
- маҳкумни тайинланган жазони ўтамасдан туриб ҳам унинг 
хулқини назорат қилиш мумкинлигини; 

---

-119-
- 
шартли 
ҳукм 
орқали 
маҳкумни 
ахлоқан 
тузатиш 
мумкинлигини. 
Шартли ҳукм маҳкумга синов сифатида маълум бир муддатга 
ўзининг ахлоқан тузалганлигини кўрсатиши учун тайинланади ва 
синов муддати: 
-
бир йилдан уч йилгача белгиланиб
, ҳукм чиқарилган кундан 
бошлаб ҳисобланади.
 
Башарти, шартли ҳукм қилиш тўғрисидаги қарор юқори суд 
томонидан чиқарилган тақдирда ҳам, синов муддатини ҳисоблаш 
шу кундан бошланади. 
Шартли ҳукм қилинганда, маҳкумга синов муддати давомида 
суд асослар мавжуд бўлса, маълум бир мажбуриятларни юклаши 
мумкин. Ушбу мажбуриятларга:
- 
етказилган зарарни бартараф қилиш;
- 
ишга ёки ўқишга кириш; 
-
яшаш жойи, иш ёки ўқиш жойи ўзгариб қолса, бу ҳақда 
шартли ҳукм қилинган шахснинг ҳулқи устидан назорат олиб 
борувчи органга хабар бериб туриш; 
- 
вақти-вақти билан келиб бу органларда рўйхатдан ўтиб 
туриш; 
- 
муайян жойларда бўлмаслик; 
- 
муайян вақтда яшаш жойида бўлишлик;
- 
алкоголизм, гиёҳвандлик, заҳарвандлик ёки таносил 
касаллигидан даволаниш курсини ўташ кабилар кириши мумкин.
Шартли ҳукм қилинганлар устидан назоратни: 
- 
ички ишлар органлари;
- 
ҳарбий хизматчилар хулқи устидан эса, ҳарбий қисм ёки 
муассасанинг қўмондонлиги олиб боради. 
Шартли ҳукм қилинган шахс синов муддати давомида суд 
унга юклаган мажбуриятларни бажармаса ёҳуд жамоат тартиби ёки 
меҳнат интизомини бузганлиги учун унга маъмурий ёки интизомий 
таъсир чораси қўлланилган бўлса суд унинг хулқи устидан назорат 
олиб 
борувчи 
орган 
тақдимномасига 
биноан 
жазонинг 
шартлилигини бекор қилиб, ҳукмда тайинланган жазони ижро этиш 
тўғрисида ажрим чиқариши мумкин.