F. R. Q o d ir o V a, sh. K. T a s h p u L a t o V a


  USLUBCHINING ILK YOSH  GURUHLARIDA



Download 4,15 Mb.
Pdf ko'rish
bet74/101
Sana01.01.2022
Hajmi4,15 Mb.
#293349
1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   ...   101
Bog'liq
Bolalar bog`chasida metodik ishlar.Қодирова Ш

8.4.  USLUBCHINING ILK YOSH  GURUHLARIDA
 
BOLALAR HAYOTÏNI TASHKIL
 
ETISHGA RAHBARLIGI
B irinchi g uru hda ikki yosh guruhidagi:  1  yoshdan  1,5  yoshgacha va  1,5 
yoshdan 2 yoshgacha  b o ig a n   kichik guru h   bolalari tarbiyalanadi.
11k  yoshdagi  bolalarning  ikkinchi  guruhidagi  hayotini  to ¿g ‘ri  tashkil 
etish  kun  tartibiga  ikki  kichik  yosh  guruhidagi  bolalar  kundalik  hayotiga 
muvofiq  tarz d aan iq   ainal  qilishni  talab  qiladi.  Bu  n arsatarb iy a vazifalarini 
hal  etishni,  bolalarning  faolligini  m untazam   tarzd a  alm ashtirib  tu rilish in i 
ta ’m inlaydi.
Bu  yoshdagi  bolalarning  ko‘pchiligi  yasli  -   m aktabgacha  ta ’lim 
m uassasasiga  endigina  qatnayotgan  boMadilar.  U lar  hali  ilojsiz,  kattalarga 
t o ia   qaram   bo‘ladilar.  atrofdagi  narsalarga  katta  qiziqish  bilan  qaraydilar. 
Hayot  faoliyatining  qaror  topgan  ritm i,  bedorlikning  uzayishi,  m ustaqil 
y u ra  olish,  m axsus  tanlangan  buyum lar  bilan  harakat  qilish,  m urojaat 
qilib  aytilgan  so‘zlarni  tushunib  olish  va  o‘z  xulqini  kattalar  ko‘rsatm asi 
asosida  boshqara  olish  m alakasi  guru h d a  bolalarning  m azm unli  hayotini 
tashkil  etish  va  ularning  liar  tom onlam a  tarbiyasini,  shuningdek,  keyingi 
birgalikdagi  hayotini  rivqjlantirishning  m uhim   asosidir.
Ikkinchi  vil  davom ida  bolalarda  yurish  m alakalari  takom illashadi, 
ular m axsus  va qurolli  harakatlarni  bajara boshlaydilar,  ko‘proq  m uloqotga 
kirishadilar,  buyum li  -   tasviriy  o 'y in larn i  okynay  boshlaydilar.  Shunga 
muvofiq  asosiy  binolarni  guruh  xonasi,  yotoqxona,  ayvon,  qabulxona, 
hojatxonani  jihozlash  va  bezashga  yangi  talablar  qo'yish  ikkinchi  yildagi 
rivojlanislm ing  asosiy  yo‘nalishlari  hisoblanadi.  Mebel  guruh  xonasida 
shunday  qo‘yilishi  kerakki,  xona  o‘rtasida  yurish  uchun  ko‘proq  bo‘sh 
joy  bo‘lsin.  Bolalar  yurish  paytida  tez  charchab  qoladilar,  shuning  uchun 
ayrim   joylarga  divancha,  stullar  qo‘yib  qo‘yiladi.  Devordagi  tokchalarda 
katta-katta  obrazli  o ^in ch o q lar:  qo‘g ‘irchoqlar,  ayiqchalar,  kuchukchalar 
joylashadi.  Bolalar  ularni  oladilar  va  yurish  chog‘ida  k o 'tarib   yuradilar. 
Bu  yurish  chog‘ida  qo'l  va  oyoqning  vazifalarini  takom illashtirishga  va
106


harakatlarni  m uvofiqlashtirishga yordam   beradi.  H arakat faolligini  o 'stirish  
uchun  derazaga  yaqin  joyda  sirg‘aladigan  qiya  tepachalar  o i'n atiladi.  U 
ayni  paytda tashqarida  nim a boMayotganini  kuzatish  im konini  ham   beradi. 
Bolalarda  funktsional  va  qurolli  harakatlarni  shakllantirish  uchun  burchak 
ajratiladi (agar o ta-onalar bolalarini  guru h g a kechroq olib keladigan  boTsa, 
ular  uyda yengil  nonushta qilib  oigan  bo‘ladilar).
Bolalar  1  yil-u  2  oylik  -   1  yil-u  3  oylikdan  to‘rt  kishilik  stol  atrofida 
o‘tirib,  quyuq  bo‘tqani  qoshiqda  m ustaqil  tarz d a  tanavvul  qiladilar.  A gar 
bolalar  yeyishdan  charchasalar,  ular  ovqatlantirib  qo‘yiladi.  B uning  uchun 
tarbiyachi  yoki  enaga bola yoniga o‘tirib,  unga yordam lashadi,  ayni  paytda 
ular boshqa bolalar harak atin i ham  boshqarib boradilar:  «Botir qoshiq bilan 
yegin,  nondan  tishla» kabi.
Bolalarda  ovqatni xush  ko‘rish,  berilgan taom ning  ham m asini m ustaqil 
yeyish  m alakasini tark ib  toptirish  lozim.  Tarbiyachi  bolalarning ishtahasini 
kuzatib  boradi,  z o iia b   ovqat yedirishdan o‘zini  tiyadi.
K ichik  yoshdagi  bolalar  birinchi  kunduzgi  uyqudan  uyg;ongach  (1,5 
yoshgacha  bo‘lgan  bolalar),  ovqatlantiriladi,  chunki  ularni  oxirigacha 
ovqatlantirishga  to‘g"ri  keladi,  shunda  ularni  stol  atrofiga  3 - 4   tadan  qilib 
o‘tkiziladi. Bu yoshdagi bolalar ovqat berilishini  uzoq kutib tu ra olm aydilar, 
shuning uchun bolaning qo‘li yuvdirilib,  stolga o‘tkizilgach,  darhol birinchi 
ovqatni,  ikkinchi  ovqatni,  uchinchisini  berish  lozim.  O vqatlanib  bo‘lgach, 
bola  darhol  o‘ynagani  ketadi,  tarbiyachi  esa  qolganlarni  ovqatlantiradi, 
shuningdek,  bu v aq td a o‘ynayotganlarni  nazorat  qilib  boradi.
O vqatlantirish  asnosida  bolalarda  baholi  qudrat  m ustaqillik  m alakalari 
h o silq ilin a d i.U la ry o sh i  1  yil-u 4 oygayetgach, sho‘rvani m ustaqil ichishlari 
va ayni  paytda  non  burdasini  tishlashlari,  qoMlarida piyolani  ushlab,  undan 
ichishlari m um kin.  B uning uchun ovqatlanishga zaru r boMadigan h arakatlar 
bola  bilan  birgalikda  bajariladi  va  ularning  nom i  aytiladi.  O vqatlantirish 
chog'ida  bolalar  orastalik k a  o‘rgatiladi.  Tarbiyachi  va  enaga  ovqatlanish 
chog‘ida bolalarning qo‘li va y u zin in g  tozaligiga e’tibor berishadi, y u z -q o ii 
iflos bolalarni y uvib salfetka bilan artishadi, stoldagi ortiqcha narsalarni o‘z 
vaqtida yig‘ishtirib  oladilar.
K atta  yoshli  bolalarning  barchasini  birga  tushlik  qildiriladi.  1,5 
dan  2  yoshgacha  boclgan  bolalar  ovqatlanish  chog‘ida  katta  m ustaqillik 
ko‘rsatadilar.  B iroq  ularda  hali  suzilgan  ovqatni toTa yeyishga  oid  barqaror 
m alaka  yo‘q,  shuning  uchun  tarbiyachi  va  enaga  ular  xatti-harakatini  so‘z 
bilan  boshqarish  im konini  hisobga  olib,  bolalarga  qanday  harakat  qilishni 
aytib  turadilar.  O vqatlanishni  to‘g ‘ri  tashkil  etish  oxir-oqibatda  bolalarni
107


o‘z  vaqtida  va  to ia q o n li  rivojlantirishga  ham da  ularda  baholi  qudrat 
m ustaqillikni  tarbiyalashga  qaratilgandir.  O vqatlanishdan  so‘ng  bolalar 
o‘yinga  kirishadilar.
Uyqu  ikki yoshli  bolalar hayotida m uhim  o 'rin  egallaydi.  To‘g 'ri tashkil 
etilgan  uyqu  butun  ta ’lim -tarbiyaviy  ishning  m uhim   qism i  hisoblanadi. 
Bolalar  uyqusi  doimo  toza  havo  kirib  turadigan  ayvon  yoki  binoda  tashkil 
etiladi.  Uyqu  ochiq  havoda,  +10  darajadan  kam   boMmagan  haroratda 
o‘tkaziladi.  Bolalarni  uyquga  yotqizish  jarayoni  xotirjam   kechm og'i 
lozim.  Tarbiyachi  va  enaga  bolalarga  yum shoq  m uom ala  qilib,  bolalarni 
echinishda ham  baholi qudrat ishtirok etishg ajalb qilishlari  lozim (poychasi 
berk  ishtonni yechish,  qo‘lni  chiqarish  va  hakazo).
K attalar  bolalar  uxlayotgan  paytda  ularning  yotish  holatlari  qulaym i- 
yo4qmi,  biror  nim a  bezovta qilyaptim i - y o ‘qmi  kuzatib  boradilar,  oldinroq 
uyg‘ongan  bolalarga  uxlashga yordam   beradilar.
K attalar bolalarningtozaligiga, u la rn io ra sta lik k a o ‘rgatishga ko‘p e ’tibor 
berishlari  lozim.  B uning  uchun  m azkur  yoshdagi  bolalarga  m oijallang an 
m axsus  bino  va jihozlarga ega  b o iish ,  to‘g‘ri  usullarni  q o ila n ish   kerak.
B olalarning  qo‘li  ovqatlanish  oldidan  yuvdiriladi,  buning  uchun 
yuvinish xonasiga bir vaqtning o‘zida  2 -3  bola kiritiladi.  1  yil-u 2 oylik — 1 
yil-u  3  oylik  bolalarni  qoMini  suvga  tutish  va  ishqalashga  o4rgatiladi.  Ikki 
yoshga yetgan bolalar o‘z sochig‘ini topishga va uni joy ig a olib borib ilishga 
o‘rgatiladi. K attalar bolalarning m ustaqillikka intilishini rag ‘batlantiradilar: 
«QoMingni tut,  Lola,  hozir suv  keladi»  va  hokazo.
Tarbiyani  tovg‘ri  olib  borganda  1,5  yoshli  bolalar  tuvakka  o4zlari 
o‘tirishlari  kerak,  biroq  bu  odat  hatto  2  yoshda  ham   barqaror  boMmasligi 
m um kin.  B olalarni  uyqudan  so‘ng,  uyqudan  oldin,  sayrdan  oldin  va undan 
so‘ng, albatta tuvakka o4tkazish zarur.  Bu yoshli  bolalarda asta o'z fiziologik 
ehtiyojlarini  nazorat qila olish  m alakalarini  m ustahkam lash  lozim.
B olalarning  tashqi  ko‘rinishini  diqqat  bilan  kuzatib  borish,  uning 
kiyim ini  o‘z  vaqtida  tuzatib  turish  va  unda  toza  va  chiroyli  kiyim dan 
quvonish  hissini  uyg‘otish  lozim.
1-2  yoshli  bolalarda  birinchi  yarim   yillikda  qo‘g‘irchoq,  m ashina  va 
shu kabilar bilan o'ynaladigan ayrim   syujetli o‘yin lar rivojlanadi.  B uyum lar 
bilan  qilinadigan  harakatlarni  um um lashtirish  asosida  bolalar  bir  buyum  
harakatini  ikkinchisiga ko‘chiradilar.
Tarbiyachi  o‘yinchoqlarni  tanlar  ekan,  bolalarni  syujetli  o‘yinlarga 
jalb   qiladi,  harakat  usullarini  ko‘rsatadi,  so‘ngra  bolaning  m um kin  qadar
108


so‘zlarni,  buyum   va  harakat  nom larini  takrorlab  natijaga  erishishiga 
intilib,  bolaga  harakatni  qayta  takrorlashni  (nam unaga  ko‘ra  k ub ik lardan  
kuchukcha  uchun  uycha,  qo‘g‘irchoq  uchun  esa  stol,  stul  yasashni)  ta k lif 
qiladi.
B olalarning  syujetli  -   tasviriy  o‘y in larin i  tash k il  etishning  xususiyati 
k attalarning doim iy  k o in ag i,  ularning e’tib o rin i  o‘yinchoqlarga jalb   etishi, 
o‘yin  m azm uniga  ko‘ra  m aslahatlar  berishi,  bolalarni  bir  harakat  y o iid a n  
ikkinchisiga  o‘z  vaqtida  ko‘chirishidir.  B olalar  qator  tu rib   o‘y nay dilar 
va  bu  o i'in d a   m uhim i  ularning  bir-birlariga  x ay rih o h lik   hissini  bildirib, 
o‘yinchoqlarni bem alolalm ashishlaridir. T arbiyach ib olalardam uo rn alan in g 
ijobiy  shakllarin i  m ustahkam laydi  va  salbiy  sh ak llarn i  y uzaga  kelishining 
oldini  oladi.  K ichik  bolalarni  ular  taqlid  qilib,  harakatlarni  tak ro rlab 
olishlari  uchun  katta bolalar harakatlarini  k u zatish ga ja lb   etish  m um kin.
Ilk  yoshdagi  bolalar  ikkinchi  g u ru h in in g   kun  tartib id a  bolalarnin g 
b uyum lar  bilan  b o iad ig an   xilm a  xil  h arakatlariga  fun ktsion al  va 
boshqariladigai  harakatlar  m utanosib  nisbatini  hisobga  olib  k atta  o i'in  
berilishi  kerak.
E rtalab,  tarbiyachi  bolalarni  qabul  qilish  bilan  band  b o ig a n ,  enaga 
esa  g u ru h   xonasida  b o ig a n   vaqtda  kichik  va  katta  g u ru h lar  bolalari 
diqqatini  harakat  usullari  o‘zlashtirilgan  va  m ustaqil  bajarilishi  m um k in 
b o ig a n   m ateriallardan  qurilish  m ateriallari,  xalq  d id aktik   o‘yinchoqlari: 
piram idalar,  m atryoshkalar,  bir  -   birining  ustiga  qo4yiladigan  kub  va  shu 
k ab ilarg ajalb  qilish o‘rinlidir. Bolalarga asbobli h arak atlarn i  bajarish  uchun 
q o ila n m a la rn i  ham:  yog;ochga  m ixlarni  qoqish  uchun  bolg‘acha,  suvdan 
sharchalarni  tutish  uchun  to‘r va shu  kabilarni  tavsiya  etish  m um kin.
Ertalabki  ham m a  guru h lar  uyg‘oq  b o ig a n   qisqa  m uddatda  bolalarning 
yonm a-yon  harakatda  b o iish la ri  m uhim dir.  1-1,5  yoshli  bolalar  y o g ‘och 
qoziqqa  hajm i  bir  xil  yoki  hajmi  ikki  -   uch  xil  yoki  ikki  xil  rangdagi 
halqalarni  tizishlari,  qutichalarni  ochishlari  va yopishlari,  m atryo shk alarni 
ikki  qism dan  yig ‘ishlari,  kubiklardan  m inora  yoki  m ashinalar  uchun 
y o ik a la r  .lu riih lari  m um kin  va shu kabilar.
K ichik  guru h lard a  kunduzgi  uyqudain  keyingi  m ustaqil  o‘yinlar 
tarbiyachi  rahbarligi  ostida  o‘tadi.  Yetarli  vaqtga  ega  b o ig a n   tarbiyachi 
bolaning  harakatlarini  to‘g'ri  bajarilishiga  e’tibor  beradi  va  har  biriga 
ko‘m aklashadi.
B uyum lar  bilan  harakat  katta  yoshdagi  bolalar  bilan  m uloqotni 
o i'n atilish ig a  yordam   beradi.  Shaxsan  m uloqot  bolalar  faolligini  oshiradi
109


va  ularni  kattalar ko‘rsatgan  harakat  usulini  takrorlashga  yo‘llaydi.  A garda 
kattalar  o‘yinchoqlar  bilan  bo‘ladigan  yangi  harakatlarni  bolalarga  qarab 
turib  ko‘rsatsa  va  bolaga jilm ay ib   m urojaat  qilsa,  bu  kichkiitoyning  sodir 
boMayotgan  voqeaga  diqqatini  oshiradi  ham da  harakat  usulini  yaxshiroq 
egallanishiga olib keladi.

Download 4,15 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   ...   101




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish