O’zbek tili adabiyoti uslubiyoti kafedrasi

MAVZU:  ABDULLA AVLONIY  IJODI. 
Reja  : 
1. Avloniy  - ilm - ma‘rifat targ’ibotchisi. 
2.Avloniy – darsliklar muallifi. 
3. Аvloniy asarlarining badiiy qimmati. 
       Foydalanilgan adabiyotlar
. 
1.Avloniy Abdulla .Tanlangan asarlar.2 jildlik,1- jild.SHe‘rlar, ibratlar.T, 1997 
2. Avloniy Abdulla.Guliston yoxud axloq.T.1967 
3. Avloniy Abdulla. Toshkent tongi. T.1970. 
4.Avloniy Abdulla. Turkiy guliston yoxud axloq.\\ Fan va turmush.1984 №11 
 
                               
“Tarbiya biz uchun  yo  hayot,  yo mamot, 
                                             yo  najot,  yo halokat, 
                                            yo  saodat ,  yo  falokat masalasidir.” 
                                                                                    
A.Avloniy
. 
 
         Avloniy    -  ilm  –  ma‘rifat    targ’ibotchisi. 
X1X  asr    oxiri  XX  asr  boshlari 
o’zbek  milliy  madaniyatining  mashhur  vakillaridan  biri  ma‘rifatparvar  shoir, 
dramaturg, jurnalist, olim, davlat va jamoat arbobi Abdulla Avloniy 1878 yilning 12 
iyulida  Toshkent  shahrining  Mergancha    mahallasida,  to’quvchi  Miravlon  aka  
oilasida  dunyoga  keldi.  O’z  tarjimai  holida  yozishicha:  “1985  yildan  boshlang’ich 
maktabda o’qidim. O’qchi mahallada Akromxn domladan xat-savodim chiqdi. 1890 

---

 
 
yilda  maktabni bitirib,  mahalladagi madrasada dars o’qiy boshladim. Yoshim 13 ga 
yetgach,  yo’qsillik  menga  ta‘sir  qildi.Yoz  kunlarida  mardikorlik  qilib,  ota-onamg’a 
biroz  yordamda  bo’lib,  qish  kunlarida  o’qir  edim.  So’ngra  O’qchi  mahallasidagi 
domlamizning kam havsalaligidan, o’quvda davomsizligidan O’qchi madrasasini tark 
etib,  14  yoshimda  Shayxantavurdagi    Abdulmalikboy  dahasiga  kelib,  Mulla  Umar 
Oxundan  dars  o’qiy  boshladim.Bu  choo’larda    qish  kunlarida  o’qib,  yoz  kunlarida 
mardikor  ishlamoqqa  majbur  edim”.    Mustaqil  mutoala  bilan    shug’ullandi.  Arab, 
fors,  rus  tillarini  mukammal  o’rgandi.  Orenburg,  Qozon,  Tiflisda  chiqib  turgan 
gazeta-jurnallarni kuzatib bordi. Qisqa muddat ichida u ma‘rifatparvar sifatida tanildi 
va o’lkadagi ijtimoiy-madaniy harakchilikning  faol namoyandalaridan biriga aylandi. 
    XX  asr  boshlarida    Turkiston  madaniy  hayotida    yuz  bergan  eng  muhim 
o’zgarishlardan  biri  maktab-o’quv  ishlarida    o’zgarish    bo’ldi.  Avloniy    bu  davr  
jadidchilik harakatiga qo’shilib, Toshkentdagi jadidlarning faol ishtirokchilaridan biri 
bo’lib  tanildi.  Avloniy  1904  yilda  Mirbodda,  so’ngroq  Degrizchilik    mahallasida  
yangi  usuldagi  “Jadid  maktab”  ochib,  dars  berdi  va  darsliklar  yozdi.  1909  yilda 
badavlat do’stlarining ko’magida maktab marif ishlarida yordam beruvchi “Jamiyati 
xayriya”  ochib,  bolalarga  kiyim-bosh,  oziq-ovqat,  daftar,  qalam  bepul  berilishini 
ta‘minladi.  Avloniy  ochgan  maktabning   shuhrati tobora ortib,  o’quvchilarning soni 
orta  bordi.O’zi  bolalarga  jo’g’rofiya,  tarix,  adabiyot,  til,  hisob,  xandasa,  hikmat 
(fizika) fanlaridan ma‘lumotlar berib bordi. 
       Avloniy  “Adabiyot  yoxud  milliy  she‘rlar”  deb  nomlangan    to’rt  qismdan  iborat 
bo’lgan  darsligida  yoshlarni  maorif-madaniyatga  chorlaydi,  yaramas  xulq-odatlarni 
esa tanqid qiladi.Munavvarqori, Muhammadjon Poshshoxo’jaev, Tavallo, Rustambek 
Yusufbekov kabi taraqqiychilar bilan sheriklikda “Nashriyot”(1914), “Maktab”(1916) 
shirkatlarini  tuzdi.  “Taraqqiy”,  “Shuhrat”(1907),  “Osiyo”(1908),  “Turon”(1917) 
gazetalarini  chiqardi  va  uning  birinchi  muharrirlaridan    bo’ldi.  Avloniy  turli 
mas‘uliyatli  lavozimlarda  xizmat  qildi.  Qaysi  vazifada  ishlamasin  ilm-ma‘rifat  
tarqatish  ,  ta‘lim-tarbiya  masalalari  bilan  shug’ullanib  keldi,  bilim  yurtida,  oliy 
maktablarda  o’qituvchilik  qildi.    U  1923-24  yillarda  eski  ahardagi  xotin-qizlar  va 
erlar  maorif  bilim  yurtlari  mudiri,  1924-29  yillarda  Toshkent  harbiy  maktabida 
o’qituvchi,  1925-34  yillarda  O’rta  Osiyo  Kommunistik  universiteti,  O’rta  Osiyo 

---

 
 
Qishloq xo’jaligi maktabida, O’rta Osiyo Davlat universitetida (O’z MU) dars beradi,  
professor  sifatida    kafedrani  boshqaradi.  Avloniy  1927  yilda  “Mehnat  Qahramoni” 
unvoni bilan taqdirlandi. 1930 yilda unga “O’zbekiston  xalq maorif zarbdori” faxriy 
unvoniga sazovor bo’ldi. Shoir 1934 yilda vafot etdi. 
      Avloniy  Hijron,  Nabil,  Indamas,  Shuhrat,  Tangriquli,  Surayyo,  Shapaloq,  Chol, 
Abdullа, Chegaboy, Abdulhaq taxalluslari bilan she‘r, hikoyalar va maqolalar yozdi. 
Shuni aytish kerakki, Avloniy ancha murakkab hayot va ijod yo’lini  bosib o’tdi. U 
adabiyotga    g’oyaviy  kurashlar  g’oyat  keskinlashgan    bir  davrda    kirib  keldi.  Hech 
ikkinlanmasdan  ma‘rifat  va  taraqqiyot    uchun  kurashishni    maslak  etib  qabul  qildi. 
Shoir  she‘riyati  bilan    tanishar  ekanmiz,qiziq  bir  holga  duch  kelamiz.Unda  birorta 
ishqiy she‘r yo’q. U ijtimoiy muammolarni, el-yurt g’amini muhimroq biladi. Xalq va 
Vatan baxtsizligi oldida har qanday muhabbatni rad etadi.