«Dengiz tagida» (1941), «Sog’inib» 1942, «Sog’inchli salom», «Salom xat» (1943)
kabi asarlarida o’z ifodasini topdi. U o’z asarlarida bolalar va maktab hayotini,
ularning o’qishi, ko’cha va oilada o’zini tutishini haqqoniy aks ettirdi. «Havorang
gilam» to’plamida 30-yillarda yozilgan 15 she‘r, doston va ertak bosilgan. Ular
mohiyat e‘tibori bilan g’oyat rang-barangdir. To’plamda bolalarni Vatanimizning
ajoyib manzaralari bilan tanishtirib, ularda vatanparvarlik tuyg’ularini oshiruvchi,
yosh avlodni kelajakka katta umid bilan qarash va ilm-fanga muhabbat uyg’otuvchi
(«Ota mehri», «Oy nechtp?»), tinchlik to’g’risida kuylovchi («Qaldirg’och»), tarixiy
voqealar bilan bolalarni tanishtirishga bag’ishlangan «Lola», «Havorang» kabi
asarlari bor.
Bolalar ilmiy-ommaviy mavzularda yozilgan san‘at asarlarini ham sevib
o’qiydilar. Shoir bu mavzuda ham ancha asarlar yaratdi. Bunday asarlarining sirasiga
kiruvchi «Oy nechta?» she‘rida kichkintoylarning orzu-umidlarini ifodalovchi
xarakterli parcha ona va bolaning dialogi shaklida yozilgan.
Shoir «Mamatning kechirmishi» she‘rida darsni o’zlashtirolmaydigan
bolalarning o’z kamchiliklarini asta-sekin tushunib yetgan va yalqovlikni yengishni
Mamat timsolida yaratdi. She‘rda Mamatning ichki –ruhiy kechinmalari, ish
yoqmasligi, yalqovligi, darslarda qoloq bo’lib, nihoyat iztirob chekishi ishonarli
tarzda aks ettirilgan. Shoir qoloqlik sabablarini birovdan emas, balki qahramonning
o’zidan qidirtiradi va buni Mamatning o’zini gapirtirish orqali ochadi.
-To’g’ri, nasihatlar kor qilmadi, Xushyoqmaslik edi hamdamim. Attang, nega
qittay or
qilmadim, Gazetalarda chiqsa ham nomim? -
deb, har kuni eshitgan dakkilari unga juda ta‘sir qiladi, darsdan qoloqligi tufayli
ruhan zob chekib, qiynalib yurgan Mamat o’jarligi, o’zboshimchaligini tashlab,
do’stlari yordamida oyoqqa turib, astoydil o’qishga ahd qiladi. Shoir she‘rning
nihoyasida qissadan hissa chiqarib, a‘lo o’qish katta ahamiyatga ega ekanligini
bolalar qulog’iga qo’yadi:
A‘lo o’qish o’zi yuksak shuhrat,
Har shuhrating tillarda doston.
Shoir tabiat lavhalaridan, go’zal hayotiy tasvirlardan mohirona foydalangan
holda qahramonning ichki holatini ochadi va ta‘sirchanlikka erishadi. Aniq holatdagi
tasvir ham g’oyaviy maqsadga xizmat qiladi. Chunki, kitob o’qimay, tayyorlanmay,
tavakkal qilib imtihonga kirib sharmanda bo’lgan Mamat tasviri bugungi kunda ham
o’z kuchini yo’qotgani yo’q. Shoir bu she‘rida do’stlari oldida izza bo’lgan
Mamatning yalqovlikni tashlab,a‘lo o’qishga mahkam bel bog’lagan bolaning ijobiy
o’zgarishi namunasida o’z kuchiga ishonish, nuqsonlarga tanqidiy qaray bilish g’oyat
katta kuch degan ta‘lim-tarbiyaviy, pedagogik o’gitni ilgari suradi.
S.Jo’ra bolalar va maktab hayotini haqqoniy aks ettiruvchi bir qancha asarlar
yozdi. Shoirning bu she‘rlari uni ham shoir, ham pedagog sifatida tanitdi. Ta‘lim-
tarbiya sohasida yozma nutq san‘atini egallash eng muhim masalalardan biri
hisoblanadi. Ba‘zi o’quvchilarning badiiy adabiyotlarni kam o’qishi natijasida yozma
ishlardan oqsashlari, yozuv qoidalarini buzib, turli xatoliklarga yo’l qo’yishlari haqida
kuyinib yozadi. Pedagog-shoir Sulton Jo’ra ta‘lim-tarbiya ishidagi bunday
nuqsonlarni tugatshda o’quvchilarga yordam maqsadida «Kimning xati chiroyli»,
«Tinish belgilarning majlisi», «Harflar paradi» she‘rlarini yozdi. Sulton Jo’ra
bolalarga o’zbek tili grammatikasi qoidalarini bilish zarurligini obrazli tilda tasvirlab