Qayta tiklanuvchi energiya manbalari

 Issiqlik almashinuviga ega past chuqurlikdagi geotermal tizim,  
a
 -  yer osti quduq (skvajina) larda; 
b
- gorizontal kanallarda. 
 
Toshkent  atrofi  basseyni  yaxshi  o‘rganilgan  qidiruv  ishlari  olib  borilgan.  Bu 
basseyn  bir  necha  suv  oqimi  kompleksiga  ega,  uning  minerallatish  va  kimyoviy 
tarkibi  turli  darajaga  ega.  Sezilarsiz  mineral  oshgan  41  g/l  gacha  geotermal  suvlar 
temperaturasi  75-80
0
  C  bo‘lib,  ular  2...2,5  ming  m  chuqurlikdan  olinishi  mumkin. 
Geotermal suvlar zahirasi 500 l/s dan katta hisoblanadi.  
Farg‘ona  artezian  basseynida  bir  necha  suv  oqimi  komplekslari  terminal 
suvlari uchraydi, minerallashuv va kimyoviy tarkibi turlicha, suv tennisi 70-90
0
 C ga 
yetadi.  Bu  suvlar  katta  debitga  va  basseynga  ega.  Alohida  quduqlari  30  l/s  gacha 
termal suv olish mumkin.  
O‘zbekiston  janubida  (Sirdaryo)  geotermal  suvlar  650
0
  C  temperaturada 
uchraydi, ularda debiti ayrim quduqlar 3000 m
3
/sutka gacha etadi. Bu suvlar yod va 
brom  moddalari  bor  hisoblanadi.  Ulardan  kompleks  foydalanish  mumkin-issiqlik 
ta’minoti uchun yoki qimmatbaxo kimyoviy elementlar olish uchun. 
Geotermal  suv  issiqligi  elektr  energiya  olish  uchun  ishlatilishi,  yashash  va 
ishlab chiqarish binolari, isitish va issiq suv ta’minotida, issiqxonalarni va parniklarni 
isitishda va h.k. 

---

155 
 
Geotermal  elektr  energiyani  olish  uchun  katta  temperaturali  o‘ta  qizigan 
issiqlik tashuvchilardan (bug‘ suv aralashmasidan – qizish temperaturasi 2000
0
 C va 
undan  katta)  foydalaniladi.  Bunday  suv  qatlami  Ispaniyada,  Yaponiyada,  Kurel 
orollarida va h.k. uchraydi. 
 Isitish  va  issiq  suv  ta’minotida  O‘zbekistonda  uchraydigan  unga  issiqlik 
bo‘lmagan 50-100
0
 C temperaturali termal suvlar talab qilinadi. 
Agar  termal  suvlar  minerallashuv  darajasi  10  g/l  gacha  undagi  zararli 
komponentlar  suv  uzatish  trubasi  uchun  o‘rnatilgan  normadan  oshmasdan  unday 
suvlarni  issiqlik  suv  ta’minotida  qo‘llash  mumkin.  Termal  suv  temperaturasi  50
0
  C 
dan kam bo‘lmagan hollarda issiqlik suv ta’minotida ulardan foydalanish juda oddiy 
sxema bo‘yicha amalga oshiriladi. (7.3-rasm).  Quduqda termal suv to‘plash idishga 
tabiiy  bo‘yicha  quyiladi.  Bak-akkumulyatordan  bu  suv  truboprovod  orqali  nasoslar 
yordamida  iste’molchilarga  uzatiladi.  Issiqlik  suv  ta’minoti  qurilmalari  geotermal 
suvlarni iste’mol qiluvchi samarali ob’ekt hisoblanadi. 
 
7.3 - rasm