Biologiya hayot haqidagi fan

Uslubi:______________ 

 

Ko’rgazmali qurollar:  «Biologiya» darsligi,  «Biologiya fanidan o’quv uslubiy qo’llanma»Fanga oid ko’rgazmali 

qurollar va rasmlar, doska bo’r, daftar. 

Darsning borishi: 

I.Tashkiliy qism: O’qituvchining salomlashishi, jurnalga yo’qlama qilishi,sinf o’quvchilarini darsga jalb qilib, 

ishchi  muhitini yaratish. 

II.Uy vazifasining bayoni:______________________________________________________________ 

__________________________________________________________________________________ 

III.Yangi mavzuning bayoni: Odamning paydo bo‘lishida biologik omillar katta ahamiyatga ega bo‘lsada, biroq 

ularning o‘zi antropogenezni tushuntirish uchun yetarli emas. Bu jarayonda biologik omillar bilan bir qatorda 

ijtimoiy omillar ham muhim rol o‘ynagan. Organik olamning evolutsiyasining biologik omillari – irsiy o‘z 

garuvchanlik, yashash uchun kurash, populatsiya to‘lqini, genlar dreyfi , 

alohidalanish va tabiiy tanlanish odam evolutsiyasiga ham tegishli ekanligini Ch. Darvin ko‘rsatib bergan edi. Odam 

evolutsiyasining ilk bosqi chida atrofmuhitning o‘zgaruvchan sharoitiga yaxshi moslashishga qaratilgan tanlanish 

hal qiluvchi ahamiyatga ega bo‘lgan. Biologik omillar tufayli odam ajdodlari 

organizmida bir qancha morfofi ziologik o‘zgarishlar yuzaga kelgan. Mutatsion o‘zgaruvchanlik, yashash uchun 

kurash, tabiiy tanlanish tufayli mehnat operatsiyalari uchun foydali bo‘lgan qo‘llari o‘zgargan individlar saqlanib 

borgan. Antropogenez uchun ijtimoiy omillar: mehnat faoliyati, jamoa bo‘lib 

yashash, nutq va tafakkur xarakterlidir. Odam evolutsiyasida qomatning tiklanishi bilan qo‘lning mehnat vositasiga 

aylanishi muhim omil bo‘lgan. Mehnat qurollarini yasash odam qo‘lining tobora o‘zgarib borishiga sabab bo‘lgan. 

Odam evolutsiyasida jamoa bo‘lib yashash ham muhim ahamiyatga ega bo‘lgan. Ular birgalashib, yirtqich 

hayvonlardan himoyalanganlar, ov qilishgan va bolalarini tarbiyalashgan. Jamoa bo‘lib yashash, qadimgi odamlarni 

bir-birlari bilan tovush, imo-ishora va mimika orqali munosabatda bo‘lishga ehtiyoj tug‘dirgan. Irsiy 

o‘zgaruvchanlik va tabiiy tanlanish natijasida hiqildoq o‘zgarib odamning nutq organiga aylangan. Bosh miya va 

tafakkurning rivojlanishi mehnat va nutqning takomillashuviga olib kelgan. Yuksak hayvonlardan farqli ravishda 

odamda ikkinchi signal sistemasi rivojlangan. Ovchilik bilan shug‘ullanish, baliq ovlash faqat o‘simliklar bilangina 

emas, balki aralash ovqatlanishga ham imkon bergan. Bu esa o‘z-o‘zidan ichaklarning qisqarishiga sababchi 

bo‘lgan. Olovda pishirilgan oziqni ming yillar mobaynida iste’mol qilish bora-bora chaynash apparatiga 

bo‘lgan og‘irlikni yengillashtirgan. Oqibatda baquvvat chaynash muskullari birikadigan tepa suyagining qirrasi 

o‘zining biologik ahamiyatini yo‘qotgan. Xulosa qilib aytganda, tik yurishga o‘tish, qo‘lning yurishdan ozod 

bo‘lishi, mehnat qurollarini yasash, go‘sht iste’mol qilish, olovdan foydalanish, jamoa bo‘lib yashash, ong va 

nutqning rivojlanishi odam evolutsiyasida katta ahamiyatga ega bo‘lgan.