'hujayra biologiyasi I. A. Abdulov

Gerald Karp.  Cell and Molecular Biology.  USA,  2013,  « Wiley». 308-312p.
2 
Gerald Karp.  Cell and Molecular  Biology.  USA,  2013,  «Wiley».317 p.
84

---

iehiga oladi, Bu barcha organizmlar fotosintezjarayonini amalga oshi- 
radi  va  bu jarayonda  kuyosh nuri  energiyasi  uglevodlarda  va  boshqa 
organikmolekulalarda  saqlanayotgan  kimyoviy  energiyaga  aylanadi.
Fotosintez jarayonida  nisbatan  past energiyaviy  elektronlar birik- 
tiruvchi  donorlardan  chiqarib  tashlanadi  va  energiya  yordamida 
yuqori  eneriyalik  elektronlarga  aylanadi  .  Ushbu  yuqori  energiyalik 
elektronlar  keyinchalik  kamaygan  biologik  moleklalar  sintezida  ish- 
latiladi  bularga  kraxmal  va  yoglar  misol  b o ia   oladi.  Shunday  exti- 
mol xam  borki  ikki milliard yillar davomida yerda xukmronlik qilgan 
dastlabki  fototroflar  fotosintez  umumiy  reaksiyasini  amalga  oshirish 
uchun  vodorod  sulfidan  elektron  manbai  sifatida  foydalanishgan
orug‘likC 02+2  H2S(CH20 )   +H20   +2  S1
CH20   bor  joyda  uglevod  birligini  namoyon  etadi.Xozirda  bu 
turdagi  fotosintezjarayonini  amalga oshiruvchi ko‘pgina bakteriyalar 
mavjud bularga 6,1  rasmda misolar kursatilgan,  Lekin bugungi kunda 
vodorod  sulfid  ko‘p  va  keng  tarkalgan  emas  binobarin  organizmlar 
elektron  manba  sifatida  bu  aralshmaga  bogMik  ekanligi  sababli  yas- 
hash muxitini cheklab quyadi-Bundan 2,7-2,4  milliard yil  avval yerda 
fotosintetik prokariotlami yangi turi paydo  bulgan ular  suv  deb nom- 
lanuvchi kuplab  elektron manbaini  ishlata olish xususiyatiga ega bul­
gan  .  Bu  organizmlarga suvdan  foydalana olishi  yanada  kengrok yas- 
hash  muxitidan  foydalana olishga  imkon yaratib beradi.  U xayotning 
barcha shakllari  uchun  chikindi maxsulotlari  ishlab  chiqadi.  Umumiy 
reaksiya  natijasida molekulyar  qoldiq  maxsulot  xosil  bo‘ladi.
Shunday  kilib  agar  organizm  kislorodli  fotosintez  amalga  oshir- 
mokchi  bulsa u kuchli oksidlovchidan  foydalanishi kerak bu bilan su­
vda maxkam yopishgan elektronlami olish mumkin. H2S dan fotosin­
tez  uchun  elektron  manbai  siftida  N 2 0   ga  utkazish  uchun  fotosintez 
mashinasida kapital  ta ’mirlash  lozim
M a’lum  vakt  mobaynida  dastlabki  Oz  ishlab  chikaruvchi  siano- 
bakteriyalar  fotosintez jarayonini  amalga oshirmaydigan  boshlangich 
eukariotlaming  mitoxondriyasining  ichiga  joylashib  olgan  .  Evoly- 
usiya  davomida  simbiotik  bakteriyalar  boshka bir  organizmdan  xosil 
bulgan.  Xloraplastlar  evolyusiyalanganligi  sababli  dastlab  simbiotik 
sionabakteriyalarda  tarkibida  mavjud  bulgan  genlarni  ko‘pchiligi
1