―T a s d i q la y m a n ‖

    

 

 

 

 

    Uyga vazifa: Uyda o`qib, xaritadan o`rganib kelish test va krassvordlar tuzib kelish 

 

---

 30 mashg'ulot.  

 

  Mavzu: Yevrosiyo. Ichki suvlari. 

 

I. Mashg'ulot maqsadi: 

 

a) ta‟limiy: O'quvchilarga mavzu boyicha ma'lumot berish _        

 b) Tarbiyaviy O'quvchilarda tabiatga hurmat hususiyatlarini shakllantirish 

s) rivojlantiruvchi: Geografik xaritalar bilan ishlash ko'nikmalarini rivojlantirish 

     II. O'tilgan mashg'ulot yuzasidan muloqot uyushtirish. 

III.Yangi mavzu bayoni:  

Yevrosiyoning  iqlimi  boshqa  materiklar  iqlimiga  qaraganda  ancha  xilma-xil.    Materik  iqlimining 

xuxusiyatlari  yevrosiyo  xududining  shimoldan  janubga  vag‘arbdan  sharqga  qarab  juda  katta  masofaga 

cho‘zilganiga  bog‘liq  bo‘lsa,  ikkinchidan,  okeanlardan  keladigan  havo  massalariga  va  relyefiga  bog‘liq 

quruqligning  shimoldan  janubga  qarab  uzoq  masofaga  cho‘zilganligi  issiqlikning  taqsimlanishiga  katta 

tasir  ko‘rsatadi.  Yevrosiyoda  iyul  oyining  o‘rtacha  harorati  ancha  yuqori.  Uning  shimolida,  bu  harorat 

+12C  ga  va  janubda  +28C  ga  teng.  Arabiston  yarim  olrolida  esa  +32C  ni  tashkil  etadi.  Sibirda  yanvar 

oyining  o‘rtacha  harorati  -48C  gacha  pasayadi  ayrim  kunlari  bu  harorat  Oymyakonda  -71C  ga  tushib 

ketgan  shuning  uchun  bu  yer  shimoliy  yarim  sharning  sovuqlik  qutbi  deb  ataladi.  Asosiy  iqlim 

elementlarida hisoblangan yog‘in miqdori ham materik ichkarisi   tomon kamayib boradi. Dunyodagi eng 

ko‘p  yog‘in  tushadigan  joy  Cherapunja  rayonidir.  Bu  yerda  o‘rtacha  hisobda  yiliga  12665mm  yog‘in 

yog‘adi. 1856-yilda bu yerga 23000 mm ga yaqin yomg‘ir tushgan.  

Yevrosiyoda  iqlim  sharoiti  faqat  kenglik  bo‘ylab  o‘zgarib  qolmasdan  balki  g‘aribdan  sharqga 

tomon ham o‘zgaradi. Iqliming bnda o‘zgarishiga asosiy sabab, yevrosiyo materiging g‘arbiy qismi doimo 

Atlantika  okeanidan  keladigan  iliq  van  am  dengiz  havo  massasi  ta`sirida  bo`lganligidir.  Yevrosiyo  yer 

yuzasining  tuzilishi  ham  iqlimning  hosil  bo`lishiga  katta  ta`sir  ko`rsatadi.  Baland  tog`  tizmalari 

atmosferada harakat qilayotgan iliq va sovuq havo massalarini  to`sib qolib, iqlimning keskin o`zgarishiga 

sabab bo`ladi. Bunday holni Alp, Kavkaz, Tyanshan, Himolay tog`lari misolida bo`ladi. Bu yog` tizmalari 

g`arbdan  sharqqa  tomon  cho`zilgan  bo`lib,  shimoldan  keladigan  sovuq  shamollarning  janubga  o`tishiga 

to`sqinlik  qiladi.  Atlantika  okeanidan  keladigan  sernam  havo  massalari  yo`lida  to`siqqa  uchramay, 

materikning  ichkari  qismlarigacha  kirib  boradi.  Kavkaz  tog`ining  janubida  tog`lar  to`sib  qoladi  yiliga 

3500mm yog`in  yog`adi. Qish oylarida ham Kolxida pasttekisligiga qor yog`maydi. Sababi Katta Kavkaz 

tog`lari  Arktikaning  sovuq  havo  massalarini  to`sib  qoladi.  Bu  yerlar  subtropiklar.balandlik  iqlim 

mintaqalari Alp, Karpat, Kavkaz, Tyanshan, Himolay kabi tog`larda ko`zga yaqqol tashlanib turadi.