―T a s d i q la y m a n ‖

 

                        

 

 

 

 

   Uyga vazifa:  Uyda o`qib, xaritadan o`rganib kelish. 

 

---

 

 26 Mashg'ulot 

 Mavzu: Janubiy Amerika. Geografik o`rni, o`rganilish tarixi, geologik  

tuzilishi,   foydali qazilmalari. Relefi. 

     

I. Mashg'ulot maqsadi:  

a) ta‟limiy: O'quvchilarga mavzu boyicha ma'lumot berish _        

 b) Tarbiyaviy: O'quvchilarda tabiatga hurmat hususiyatlarini shakllantirish 

s) rivojlantiruvchi: Geografik xaritalar bilan ishlash ko'nikmalarini rivojlantirish 

     II. O'tilgan mashg'ulot yuzasidan muloqot uyushtirish. 

III.Yangi mavzu bayoni:  

Amerika  G‗arbiy  yarim  sharda,  Atlantika  okeani  bilan  Tinch  okean  oralig‗ida  joylashgan  qit‘a.  Qit‘aning  umumiy 

maydoni  42,5  million  kvadrat  kilometr.  Aholisi  750  million  kishiga  yaqin.  Amerika  Yer  yuzida  joylashgan  oltita 

qit‘adan biri. U ikki materikka bo‗lingan: Shimoliy va Janubiy Amerika. Ular o‗rtasidagi chegarani, odatda, Daryen 

bo‗yni,  ba‘zan  esaPanamabo‗yni  orqali  o‗tkazadilar.  Shimoliy  Amerikada  ko‗pincha  Markaziy  Amerika  va  Vest-

Indiya orollarini alohida ajratadilar. Amerika tarkibiga Grenlandiya oroli va bir qancha yondosh orollar ham kiradi. 

Ikkala  materikning  tub  aholisi  asosan  indeyeslar  bo‗lib,  ko‗pchiligi  metislashgan,  ularning  soni  40  millionga 

yaqinroq.  Yevropaliklarning  qit‘ani  mustamlakaga  aylantirish  jarayonida  ko‗pgina  qabilalar  butunlay  yoki  qisman 

qirib  tashlangan.  AQSH  va  Kanadada  indeyeslar  maxsus  ajratilgan  joy  –  rezervatsiyalarda  yashaydilar.  Hozirgi 

amerikaliklar  qit‘a  kashf  qilingandan  keyin  asosan  Yevropadan  ko‗chib  borgan  istilochilarning  avlodlari  hamda 

keyinroq boshqa qit‘alardan borgan  kishilardan iborat. Ular asosan ingliz, fransuz, ispan  vaportugaltillarida  so‗zla-

shadilar. 

Shimoliy  Amerikaning  tabiati  go‗zal  va  rang-barangdir.  Uning  qiyofasidagi  talaygina  manzaralar  bizga  tanish: 

Yevrosiyo materigi qanday tabiat zonalarida bo‗lsa, u materik ham shunday zonalarda joylashgan. Chekka Shimolda, 

Shimoliy   Muz  okeani  qirg‗oqlari  yonida  tundra  zonasi  bor,  u  yerda  qutb  yog‗dusi  lovullab  ko‗rinadi.  Janubroqda 

qalin  o‗rmonlar  boshlanadi.  Ayniqsa,  Kanadaning  butun  dunyoga  mashhur  zarang  daraxtlari  ajoyibdir.  U  yerning 

tekisliklari bizning dashtlarga o‗xshash, faqat ular  preriya  deb ataladi. Tekisliklardan sersuv daryolar oqib o‗tadi. 

Shimoliy  Amerika butun qit‘a maydonining  yarmidan  ko‗prog‗i  (20,36 million  kvadrat kilometr, orollari bilan esa 

24,25 million kvadrat kilometrni)ni tashkil etadi. Aholisi ham qit‘a aholisining yarmidan ko‗proq (442 million kishi). 

Bizga g‗aroyib bo‗lib ko‗rinadigan boshqa narsalar ham bor. Meksikada o‗sadigan kaktuslar har bir sayyohni maftun 

etadi. Ayniqsa, bahaybat va juda qadimiy sekvoyya daraxtlari alohida taassurot qoldiradi. Nodir daraxtlar o‗sadigan 

o‗rmonlar qo‗riqxonalarga aylantirilgan. Faqat ularni u yerda  milliy park deb ataydilar. 

AQSHning  g‗arbida,  Kolorado  daryosi  oqadigan  joyda  yeri  toshloqdan  iborat  milliy  park  bor.  Katta  Kanon  deb 

ataladigan  haybatli  daraning  chuqurligi  1600  metrga  yetadi,  uzunligi  446  kilometr,  yonlari  zinapoyaga  o‗xshab 

pasaygan.  Kengligi  yer  yuzasida  25  kilometrgacha,  o‗zanida  1  kilometrdan  kam  (hatto  ayrim  joylarida  120  -

metrgacha). Uni ko‗p asrlar davomida daryo suvi va boshqa tabiat hodisalari hosil qilgan. Ular tog‗ jinslarini yemirib 

va yuvib, qoyalarda va botiqlarda g‗aroyib shakllar yaratgan. U joylarga turistlar juda ko‗p boradi. 

Quyosh chiqishi yoki botishi paytida ulkan qoyalar goh ko‗hna saroylarga, goh fantastik maxluqlarga o‗xshab ketadi. 

Katta  Kanon  Qoyali  tog‗larni  qirqib  o‗tadi.  Qoyali  tog‗lar  materikning  shimolidan  eng  janubiy  rayonlarigacha 

cho‗zilgan buyuk Kordilyera tog‗larining bir qismidir. 

Tog‗larda  otilib  turadigan  va  so‗ngan  vulkanlar  bor.  Baland  tog‗larda,  xususan,  shimol  tomonda,  mangu  qorlar  va 

muzliklar  mavjud.  Alyaska  tizmasidagi  Mak-Kinli  cho‗qqisi  (6193  metr)  Shimoliy  Amerikaning  eng  baland  joyi 

hisoblanadi.