Nyutonning I qonuni (Galileyning inersiya qonuni)

ikkinchi qonuni deb yuritiladi va quyidagicha ifodalanadi:  

a

m

F









                       (2) 

Yuqorida qarab  chiqilgan  tajriba xulosasiga ko’ra kuchga quyidagicha  ta’rif beramiz: bir 

jismning  ikkinchi  jism  tezligining  o’zgarishiga,  ya’ni  tezlanish  olishiga  sababchi  bo’lgan 

ta’sirni tavsiflovchi kattalik kuch deyiladi. 

Kuch birligi qilib XBSda Nyuton sharafiga 1N (Nyuton) deb atash qabul qilingan. 

2

2

1

1

1

1

s

m

kg

s

m

kg

N









 

Massasi 1 kg bo’lgan jismga 1 m/s

2

 tezlanish beruvchi kuchning qiymati 1N ga teng. Kuch 

– vektor kattalikdir. Kuch amalda dinamometr yordamida o’lchanadi. 

Biror  jismga  miqdorlari  turlicha  bo’lgan 

3

2

1

,

,

F

F

F







…  kuchlar  navbatma-navbat  ta’sir 

qilganda,  jism  oladigan  tezlanishlarning  qiymatlari  ham  turlicha 





...

,

,

3

2

1

a

a

a







  ekanligi  tajribada 

aniqlangan. Lekin ta’sir etuvchi kuchning shu kuch ta’siri ostida olgan tezlanishiga nisbati barcha 

hollarda o’zgarmas kattalik bo’lar ekan 

const

a

F

a

F

a

F









...

3

3

2

2

1

1

       (3) 

Jismga  ta’sir  etuvchi  kuchning  shu  kuch  ta’sirida  oladigan  tezlanishiga  nisbati  bilan 

tavsiflanadigan  fizik kattalik  jism  inertligining o’lchovi  bo’lib  xizmat qiladi. Inertlik tabiatdagi 

barcha jismlarga xos bo’lgan xususiyatdir. Jismning inertligi tushunchasidan foydalanib, massani 

quyidagicha ta’riflaymiz. Jismlarning inertligini miqdor jihatdan tavsiflovchi fizik kattalikka 

massa deyiladi. Nyutonning ikkinchi qonuniga ko’ra jismning massasi: 

a

F

m



                      (4) 

---

Jismlarning  boshqa  jismlar  bilan  ta’sirlashmagan  vaqtidagi  o’z  tezliklarini  saqlash