Navoiy davlat pedagogika instituti umumiy tilshunoslik



Download 2,9 Mb.
Pdf ko'rish
bet189/339
Sana01.01.2022
Hajmi2,9 Mb.
#287529
1   ...   185   186   187   188   189   190   191   192   ...   339
Bog'liq
umumiy tilshunoslik

IV. Model 
Til  birligi  bo`lgan  modellar  muayyan  qolip,  lisoniy  (lingvistik)  formula,  tayyor  qurilma, 
andaza sifa-tida tilga xosligi bilan ajralib turadi. 
Ushbu  modellar  -  qoliplar  asosida  leksemalar  birikadi,  leksemalar  va  morfemalar  birikadi, 
so`z  formalari,  so`z  birikmalari,  gap  kabi  nutq  birliklari  hosil  bo`ladi.  Anig‘i,  «til  birligi 
hisoblanadigan modellarga, asosan, so`z yasalishi, so`z birikmasi va gap qurilishiga oid bo`lgan 
mavhum qoliplar, chizmalar kiradi». 
Demak,  til  birligi  bo`lgan  modellar  turlicha  bo`-lib,  ular  asosida  yuzaga  kelgan  til  (nutq) 
birlik-larining  mazmun  jihati  ham  turlicha  bo`ladi.  Masalan,  so`z  birikmalari  modellari  leksik-
semantik  bosqich-dagi  nominatsiyadan  sintaktik-kommunikativ  bosqich-dagi  nominatsiyani 
vujudga  keltiradi.  O`z  navbatida  gap  modeli  esa  birlamchi  sintaktik-kommunikativ  no-
minatsiyani,  ya‘ni  ma‘lum  voqea  yoki  vaziyatning  mu-rakkab  atamasini  hosil  qiladi.  Masalan, 
[[ot]+ [sifat]]  gap  modeli  ma‘lum  sub‘ekt  yoki  predmetning  biror  vaziyat  bilan  bog‘liq  situativ 
belgiga egalik  holati haqidagi  fikrni  anglatishga  xizmat qiladi. Qiyoslang:     Gul qizil,     Osmon 
tiniq,      CHo`l  katta  kabi.  Demak,  modellar  qoliplar  til  birliklarining  o`zaro  birikish  yo`li, 
usulidir. 


 
157 
Xullas,  til  sistemasi  fonema,  morfema,  leksema  va  model  kabi  tilning  sistem  xarakterdagi 
ichki  turlicha  yaruslariga  (sathlariga)  oid  bo`lgan  ruhiy  —  psixik  birlik  sifatida  xotirada 
yashovchi o`zaro dialektik bog‘langan til birliklaridan tashkil topadi. 

Download 2,9 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   185   186   187   188   189   190   191   192   ...   339




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish