O`zbekiston respublikasi xalq ta`limi vazirligi a. Qodoriy nomli jizzax davlat pedagogika instituti

1.4. Iqlimi. 

Biz o’rganayotgan Shimoliy Nurota tog’larining iqlim xususiyatlarini 

tar’riflash uni yaqin meteorologik stantsiyalar va yog’in-sochinni o’lchovchi post 

ma’lumotlaridan foydalandik. Ayrim meteorologik stantsiyalar v postlar biz 

o’rganayotgan hududdan tashqarida joylashgan. Lekin shunday bo’lsada ulaming 

ma’lumotlari, meteorologik kuzatishlar qamrab olmagan rayonlarni yoritish uchun 

jalb qilingan. Undan tashqari ko’pgina meteorologik stantsiyalar va kuzatish 

postlari 1000 metr pastda joylashganligi uchun tog’li qismining iqlimini ta’riflash 

---

 

 

21 

 

uchun umumiy belgilardan (o’simlik qoplami, gidrologik to’ri, tuproqlari va 

boshqalar) foydalandik. 

Shimoliy Nurota tog’larining iqlim sharoiti avvalo uning geografik o’rni va 

orografik hamda geomorfologik omillari bilan belgilanadi. 

B.A.Alisovning (1956) iqlim tasnifi bo’yicha O’rta Osiyo subtropik 

mintaqaning shimoliy chegarasida joylashgan.L.N.Babushkinning (1961) fikricha 

O’rta Osiyoning subtropik iqlimining o’ziga xos  xususiyatlari, bu hududda 

subtropik iqlimning kontinental variantiga ajratishga imkon beradi. Shuning uchun 

bu region kunning yarmida quyoshning gorizontda ancha balandda turishi bilan 

farq qiladi. Masalan, yoz vaqtlarida quyosh Samarqand  shahri kengligida 74° 

gorizontdan balandda, qishda esa -30° gorizontdan balandda turadi. Shuning uchun 

eng muhim xususiyatlaridan biri juda katta miqdorda quyosh radiyatsiyasi 

olishidadir.  Iqlimining asosiy xususiyatlari (ayniqsa iliq vaqtda havo haroratining 

juda balandligi), yoz vaqtida havoning juda quruqligi ana shu omil bilan 

belgilanadi. 

Quyosh va radiatsion rejimini asosan relef shakllari belgilaydi. Biz 

o’rganayotgan hududda ochiq ya’ni yorug’ kunlar soni 150-174 kungacha davom 

etadi.  Shuning uchun ham bu hududda quyosh yoritib turgan soatlar soni 2711 

soatga etadi.(1-jadval). 

1-jadval