12-мавзу. Базалаш усуллари. Машинасозликда базалар ва деталларни базалаш бўйича қЎлланиладиган атамалар ва таърифлар

 
 
2-мисол. Қуйидаги мослама берилган: 
Топшириқ. 
1.Мосламанинг ўрнатиш элементлари кўриб чиқилсин.
2.Хомакини мослама ичида маҳкамлашда технологик базани ташкил этувчи 
хомакининг юзалари (сиртлари) аниқлансин. 
3.Хомакини базалаш схемаси ишлаб чиқилсин ва тавсифлансин. 
4. “Олти нуқта” қоидасига риоя қилиниши бўйича хулоса берилсин. 
Ечиш: 
1).Мосламани ўрнатиш элементлари: 
-1. Ўрнатиш цилиндрик бармоғи; 
-2. Хомаки корпусининг сирти; 
-3. Кесилган ўрнатиш бармоғи; 

---

2).Хомакининг технологик базаси – А хомакининг пастки юзаси (сирти) (асоси) 
ва диоганал бўйича жойлашган иккита туйнуги.
3).Танланган технологик базаларга мувофиқ ва ўрнатиш элементларини қўллаб, 
базалаш схемасини ишлаб чиқамиз (чизмага қаранг): 
- текисликни базалаш учун (ўрнатиш базаси учун) учта таянч нуқта ҳосил
қилинган – 1,2,3; 
-биринчи туйнук бўйича базалаш учун (цилиндрик бармоқ ёрдамида) яна иккита
таянч нуқта ҳосил қилинган – 4 ва 5; 
- иккинчи туйнук бўйича базалаш учун (кесилган бармоқ ёрдамида) 6-таянч нуқта
ҳосил қилинган. 
4. Хулоса: “олти нуқта” қоидасига риоя қилинган. 
3-мисол.2-расмда кўрсатилган “Кронштейн” деталининг ф18Н9 туйнугига ишлов 
бериш учун коррект (идеал) базалаш схемаси тузилсин. 

---

2-расм. “Кронштейн” деталининг ишчи чизмаси. 
Ечиш. 
 
Маълумки, 2та ўтишни (пармалаш ва ичини йўниш) хомашёни дастгоҳга 
бир марта ўрнатишда бажариш зарур. ф18Н9 туйнукнинг ўқи унинг асос 
текислигидан 45 мм.да юқорида берилган.Демак ушбу пастки текислик ўлчаш 
базаси ҳисобланади ва энди у технологик база бўлиб қолиши керак. Ушбу база 
хомашёни учта эркинлик даражасидан маҳрум қилиши керак ва шунда у
ўрнатиш базаси ҳисобланади (базаларнинг бир-бирини ўрнини босиш 
тамойили). ф18Н9 туйнук ўқининг вазияти қаралаётган йўналишда вертикал 
текисликда жойлашган 3та туйнукдан 2тасининг ўқи орқали ўтадиган 
текисликдан 40 мм. ўнгда жойлашган. Демак ушбу тасаввур қилинаётган ушбу 
вертикал текислик ҳам ўлчаш базаси ҳисобланади ва у хомашёни яна 2та
эркинликдан маҳрум қилиши мумкин.