Referat Bajardi: sirtqi bo‘lim guruhi talabasi (F. I. Sh.)

Mavzusining 

dolzarbligi. 

Mamlakatimizda 

millat 

genofondini 

shakllantirish,  sog’lom  turmush  tarzini  kuchaytirish  va  barkamol  avlodni 

tarbiyalash  vositasi  bo’lmish  jismoniy  tarbiya  va  sport  borgan  sari  milliy 

istiqlolimizning  strategik  quroliga  aylanib  bormoqda.

*

  O’zbekiston  Birinchi 

Prezidenti I.A.Karimov tashabbusi va rahnomaligida ushbu soha qisqa vaqt ichida 

davlat  siyosatininng  ustuvor  yo’nalishlari  doirasida  asrlarga  teng  o’zgarishlar  va 

ulkan islohotlar yo’oini bosib o’tib, buyuk istiqbol sari qanot yozmoqda.

Respublikada  aholining  va  o’sib  kelayotgan  yosh  avlodning  salomatligini 

mustahkamlashga  qaratilgan  bir  qator  qonun  va  qarorlar  qabul  qilindi.  Buning 

tasdig’i  sifatida  2000  yil  26  maydagi  “Jismoniy  tarbiya  va  sport  to’g’risida”  gi 

qonuni,  Vazirlar  Mahkamasining  2002  yil  25  yanvardagi  “Ayollar  va  o’sib 

kelayotgan  avlod  sog’ligini  mustahkamlash  haqida  qo’shimcha  tadbirlar 

to’g’risida” gi 32-sonli qarori va boshqalarni misol keltirish mumkin.

**

Sog’lom  avlod  –  sog’lom  yurt  demakdir.  Sog’lom  avlodni  tarbiyalash 

vazifasi esa birinchi navbatda maktabgacha tarbiya muassasalari zimmasidadir.

***

Maktabgacha  tarbiyani  insonparvarlashtirish  uni  yangilash  jarayonining 

asosi  hisoblanadi.  Olimlar,  amaliyotchi  mutahassislarning  tobora  ko’proq  qismi 

maktabgacha  yoshdagi  bolalarni  jismoniy  tarbiyalash  tizimi  shaxsga  majmuali, 

insoniy ta’sir o’tkazishi, har bir bolaning muntazam va imkon qadar to’la jismoniy 

rivojlanish  huquqi  amalga  oshirilishi  ta’minlanishi  kerak  degan  xulosaga 

kelmoqdalar.

Bugun  hech  kimga  sir  emas,  erta  yoshdan  boshlab  sport  bilan  muntazam 

shug’ullanadigan  bolalargina  jismonan  sog’lom,  baquvvat  bo’lib  voyaga  yetadi, 

SHu  asosda  har  bir  ota-onaning  ezgu  orzusi  bo’lmish  sog’lom  farzand  o’stirish, 

aholimiz  o’rtasida  sog’lom  turmush  tarzini  keng  qaror  toptirish  uchun  katta 

*

 O’zbekiston Respublikasining “Jismoniy tarbiya va sport to’ғrisida” gi Қonuni, Toshkent, 2015 yil 4 sentyabr, 5-

bet.

**

 O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Maҳkamasining “Ayollar va o’sib kelayotgan  avlod soғligini mustaҳkamlash 

ҳaқida қo’shimcha tadbirlar to’ғrisida” gi 32-sonli қarori: Istiқlol, 2004, 164 bet.

***

 O’zbekiston Respublikasi Prezidentining “Soғlom avlod uchun” ordenini ta’sis qilish to’ғrisidagi farmoni, 

Turkiston gazetasi, 1993 6 mart.

---

4

imkoniyatlar paydo bo’ladi. 

*

 

Bolalarni  o’rab  turgan  muhit  o’zgarib  bormoqda.  Oddiy,  sodda  o’yinlar 

o’rniga  kompyuter  o’yinlari  kirib  keldi.  Bolani  aqliy,  estetik  rivojlantirish 

ustuvorlik ahamiyatiga ega bo’lib bormoqda.

Ularning ahamiyatini inkor etmagan holda aytish kerakki, harakatli o’yinlar, 

sayrlar,  tengdoshlari  bilan  muloqot  qilishga  bolaning  vaqti  tobora  kamayib 

ketyapti. O’yin bilan bola faoliyatining boshqa turlari, o’yinlarning har xil turlari 

orasidagi muvozanatning buzilishi (harakatdagi va o’tirib o’ynaydigan, alohida va 

birgalikda)  maktabgacha  yoshdagi  bolalar  salomatligida  ham  o’z  salbiy  aksini 

topadi. 

**

Maktabgacha  yoshdagi  bolalarni  jismoniy  rivojlantirish  muammolarini  hal 

etishning  yangi  yo’llarini  izlash,  birinchidan,  ko’rsatilgan  ziddiyatlarni  hal  etish 

zarurati  bilan,  o’sib  kelayotgan  yosh  avlodning  jismoniy  tayyorgarligi  hamda 

psixik  rivoji  jarayonini  takomillashtirish  qonuniyatlarini,  metodologik  va  uslubiy 

sharoitlarini o’rganish zarurati bilan bog’liq.

Ilk  go’daklikning  jiddiy  xususiyati  bolaning  salomatligi,  jismoniy  va  asab 

psixik  rivojlanish  holatining  o’zaro  bog’liqligidir.

***

  Sog’lom,  jismoniy  baquvvat 

bola  kasalliklarga  kamroq  chalinishi  bilan  birga  psixik  jihatdan  ham  yaxshiroq 

rivojlanadi.

****

Bundan  shunday  fikr  kelib  chiqadi:  maktabgacha  tarbiya  muassasalarida 

maktabga  psixik  va  jismoniy  tayyorgarlikning  “o’tish  ko’prikchasini”  yaratish 

kerak ekanki, birinchi sinf o’quvchisi o’quv kuni tartibi yuzaga keltiradigan jiddiy 

zo’riqishlarga bardosh bera oladigan bo’lsin.

Shunga ko’ra, maktabgacha yoshdagi bolalarni jismonan va psixik jihatdan 

sog’lomlashtirish,  bolaning  harakat  sohasini  rivojlantirish,  chaqqon,  kuchli,  jasur 

*

 O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning O’zbekiston bolalar sportini rivojlantirish jamғarmasi 

Ҳomiylik kengashining yiғilishida so’zlagan nutқi, Halқ so’zi gazetasi, 2011 yil 26 fevral

**

 Balandin V.A., CHerno’shenko YU.K. Vozrastno’e osobennosti dinamiki pokazateley fizicheskogo razvitiya, 

fizicheskoy podgotovlennosti i psihicheskih  protsessov detey 5-10 let v period podgotovki i adaptatsii k obucheniyu 

v shkole qq Fizicheskaya kultura: vospitanie, obrazovanie, trenirovka.- 2001, №3, str. 24-29

Balsevich V.K. Ontokineziologiya cheloveka, Moskva, Teoriya i praktika fizicheskoy kulturo’, 2000, str.103.

***

 Masharipova M.I. Maktabgacha tarbiya muassasalari sharoitida bolalarning ҳarakat potentsialini maқsadli 

rivojlantirish. Ped.f.n.diss..,Toshkent, 2006, 5-bet

****

 Usmonho’jaev T.S., Islomova S.T. Maktabgacha ta’lim muassasalarida jismoniy tarbiya. Tlshkent, “Ilm-Ziyo”, 

2006, 4-bet.

---

5

bo’lishdek 

hayotiy 

ehtiyojlar 

asosida 

harakatga 

bo’lgan 

qiziqishini 

kuchaytirishning  samarali  vositalarini  izlab  topish  dolzarb  masala  hisoblanadi. 

Mazkur muammoning yechimi, bizningcha,  yaxlit tarbiya jarayonini, bolaning har 

tomonlama mutanosib, jumladan, jismoniy va psixik rivojini ta’minlovchi ijtimoiy-

pedagogik  sharoitlar  birligini  yaratishda.  Bunda  bolalarning  harakat  faoliyatini 

tashkil etishning o’yin shakllari eng qimmatli hisoblanadi

Ishimizning  maqsad  va  vazifalarini  quyidagicha  belgilab  oldik.  Ishda 

tabaqalashtirilgan  harakatli  o’yinlardan    maqsadli  foydalanish  asosida 

maktabgacha 

yoshdagi 

bolalarni 

jismoniy 

tarbiyalash 

jarayonini 

maqbullashtirishning  usuliy  yo’llarini  aniqlash  hamda  bolalarni  tarbiyalash 

usullarning  samaradorligi  maktabgacha  yoshdagi  bolalar  tarbiyasini  psixik 

rivojlantirish  jarayonidan  ajtarish  emas,  balki  ularni  birlashtirishda  ekanligini 

o’rganish  maqsad  qilib  qo’yildi.  Ushbu  maqsadga  erishish  uchun  quyidagi 

vazifalarni qo’ydik:

-  maktabgacha  yoshdagi  bolalarda  jismoniy  sifatlari  va  psixik  jarayonlarni 

rivojlantirishning yoshga bog’liq xususiyatlarini aniqlash;

-  maktabgacha  yoshdagi  bolalar  jismoniy  va  psixik  tayyorgarligi 

ko’rsatkichlarining o’zaro bog’liqligidagi o’ziga xos xususiyatlarini tahlil qilish;

-  jismoniy  tarbiya  pedagogikasi  va  psixologiyaning  maktabgacha  yoshdagi 

bolalarning  yetakchi  faoliyati  o’yindan  iborat  ekanligini  tasdiqlrovchi  birlamchi 

printsipini uslubiy asos sifatida qabul qilgan holda maktabgacha davrda  jismoniy 

sifatlar va psixik jarayonlarni maqsadli rivojlantirish tehnologiyasini o’rganish;

- maktabgacha yoshdagi bolalarni jismoniy tarbiyalash amaliyotida harakatli 

o’yinlardan maqsadli foydalanish bo’yicha ilmiy asoslangan tavsiyalarni o’rganish;

-  maktabgacha  yoshdagi  bolalarning  jismoniy  va  psixik  tayyorgarligini 

maqsadli rivojlantirish  texnologiyasini o’rganish, bilish va xulosalar chiqarish;

---

6