Maqsadi va vazifalari

Axborot  —  atrof-muHitdagi  ob’ektlar,  voqealar,  ularning  parametrlari,  xususiyatlari  va 

holati  haqidagi  ma’lumotlar  bo’lib,  ularni  axborot  tizimlari  (tirik  organizmlar,  boshqaruvchi 

mashinalar va shu kabilar) qabul qilib,foydalanadilar 

Biror ob’ekt yoki voqea haqidagi bitta axborot ma’lumoti (gazetadagi maqola, e’lon, xat, 

telegramma, hikoya, chizma, radioeittrish va shu kabilar) uni tushunish, unga qiziqish nuqtai-

nazaridan turli toifadagi kishilar uchun turlicha axborot miqdorida yetkaziladi. 

---

Axborot ma’lumotning tavsifi emas, u ma’lumot va uning iste’molchisi o’rtasidagi o’zaro 

munosabatni  bildiradi.  Iste’molchisiz  ma’lumot  ma’noga  ega  emas.  Ma’lumot  iste’molchi 

tomonidan o’zlashtirilgandagina axborotga aylanadi. 

Axborot turli shakllar va ko’rinishlarda mavjud bo’lishi mumkin.: 

❖ 

Matnlar, rasmlar, chizmalar, fotosuratlar ko’rinishida; 

❖ 

Yorug'lik nuri va tovush signallari ko’rinishida; 

❖ 

Radioto’lqinlar ko’rinishida; 

❖ 

Elektr va nerv impulslari ko’rinishida; 

❖ 

Magnit yozuvlari ko’rinishida; 

❖ 

Imo-ishora va mimika orqali; 

❖ 

Hid va ta’m ko’rinishida; 

❖ 

Avloddan avlodga o’tuvchi irsiy xromosomalar va shu kabilar ko’rinishida. 

Axborot  xossalari  nuqtai  nazaridan  qaralayotgan  moddiy  va  nomoddiy  dunyoning 

predmetlari, jarayonlari, voqealari informatsion ob’ektlar deyiladi.. 

Axborot  qandaydir  manbadan  qabul  qiluvchiga  xabar  yoki  ma’lumot  ko’rinishida  ular 

o’rtasidagi  aloqa  kanali  orqali  uzatiladi.  Manba  xabarni  uzatishida  uni  uzatiladigan  signalga 

aylantirib  kodlashtiradi.  Ushbu  signal  aloqa  kanali  orqali  uzatiladi.  Natijada  qabul  qiluvchida 

qabul  qilingan  signal  hosil  qilinib,  u  qabul  qilingan  ma’lumotga  aylantirilishi  uchun  signaldan 

asliga qaytarish maqsadida dekodlashtiriladi. 

Misollar: 

1.  Ob-havo  prognozi  ma’lumotlari  axborot  qabul  qiluvchiga  (teletomoshabinga)  manbadan  - 

meteorolog-mutaxassisdan aloqa kanali - televideniye signallarini uzatuvchi apparatura orqali 

televizorga uzatiladi; 

2.  Jonli  mavjudot  o’zining sezgi  organlari (ko’zlari, quloqlari, burni, terisi, tili va  shu kabilar) 

orqali  tashqi  dunyodan  axborot  oladi,  uni  muayyan  ketma-ketlikdagi  nerv  impulslariga 

aylantiradi,  nerv  tolalari  orqali  uzatib,  o’z  xotirasida  miyaning  neyron  strukturalari 

ko’rinishida saqlaydi, impulslarni qayta ishlash yoki tahlil qilish natijasida o’z harakatlarini 

boshqaradi yoki tovush signallari beradi, ya’ni o’z faoliyatda foydalanadi. 

Axborotni  qayta  ishlash  -  bir  xil  informatsion  ob’ektlarni  ba’zi  algoritmlarni  bajarish 

asosida  boshqa  informatsion  ob’ektlardan  olishdir.  Axborotni  qayta  ishlash  axborot  ustida 

bajariladigan asosiy amallardan biri va axborot turli-tuman bo’lishi va uning ko’lamini (hajmini) 

oshirishning asosiy vositasidir. 

Axborot ustida quyidagi amallarni bajarish mumkin: 

Axborot  ustida  muayyan  amallar  bajarishga  oid  barcha  jarayonlar  informatsion  jarayonlar 

deyiladi. 

Axborotni  qayta  ishlash  vositalari  -  insoniyat  tomonidan  yaratilgan  turli  qurilmalar  va 

tizimlardir, birinchi navbatda axborotni qayta ishlovchi univenrsal mashina - kompyuterdir. 

Kompyuterlar  axborotni  ba’zi  algoritmlarni  bajarish  asosida  qayta  ishlaydilar.  Tirik 

organizmlar va o’simliklar axborotni o’z sezgi organlari va tizimlari orqali qayta ishlaydilar.