Tili va adabiyoti universiteti


Баранов М.Т., Костяева Т.А., Прудникова А.В



Download 1,78 Mb.
Pdf ko'rish
bet31/217
Sana01.01.2022
Hajmi1,78 Mb.
#281903
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   217
Bog'liq
MATNLINGVISTIKASI-converted

Баранов М.Т., Костяева Т.А., Прудникова А.В. Русский язык. –М.: Просвещение, 1989, с. 
263.    Абрамова  С.В.  Выражение  связного  текста  в  научной  литературе  на  испанском  языке  / 
Лингвостилистические особенности научного текста. –М.: Наука, 1981, с.67-68. 
        
77
    Колшанский  Г.В.  От  предложения  к  тексту  /  Сущность,  развитие  и  функции  языка.  –М. 
Наука,1987, с.40
.  


 
35 
obrazli qilib aytgan (1838 -yilda) gapini eslashadi.
78
 Umuman aytganda, gap 
matn hosil bo‘lishida o‘ziga xos materialdir. Ana shular hisobga olinsa, matn 
birliklari sifatida supersintaktik butunliklar bilan bir qatorda erkin gaplarni tan 
olgan  holda  har  qanday  gapni  ham  ana  shunday  birliklar  ichida  qarash 
maqsadga muvofiq. 
Matn  lingvistikasi,  xususan,  matn  birliklarini  belgilashdagi  eng 
munozarali  va  behad  ko‘p  tadqiq  etilgan  masalalardan  biri  abzatsning 
mohiyati,  tabiati  va  matn  tarkibidagi  maqomi  masalasidir.  Bu  borada  rus  va 
Evropa  filologiyasida  juda  katta  miqdordagi  ilmiy  ishlar  yaratilgan,  ularning 
soni  bir  necha  yuzlardan  ham  oshadi.  Ularning  aksariyatida  abzats  va 
supersintaktik  butunliklar  o‘rtasidagi  munosabat,  umumiy  va  farqli  jihatlar, 
ularning  matndagi  ahamiyatlilik  darajasi  kabi  masalalar  borasida  bahs 
yuritiladi. Ammo oldindanoq alohida ta’kidlash zarurki, bizningcha, abzatsni 
supersintaktik  butunliklar  bilan  qiyoslash,  ularni  bir-biri  bilan  solishtirish 
ilmiy mantiq nuqtai nazaridan unchalik asosli emas. 
Tilshunoslikda abzats va uning mohiyati talqini masalasida bir-biridan 
farqli  bir  necha  nuqtai  nazarni  ko‘rish  mumkin.  Ularning  ba’zilarini  qarab 
chiqaylik. 
O.I.Moskalskaya supersintaktik butunlik  va abzatsni solishtirar ekan, 
supersintaktik  butunlikning  sintaktik  mohiyatga  ega  hodisaligini,  abzats  esa 
kompozitsion  sath  birligi  ekanligini  ta’kidlaydi.  Abzatsning  matnda 
kompozitsion-stilistik  birlik  maqomida  bo‘lishiga  boshqa  tadqiqotchilar  ham 
e’tiborni qaratadilar.
79
 
Bir  qator  tadqiqotchilar    abzatsning  sintaktik  struktura  birligi  bo‘la 
olmasligini aytadilar. Ularning fikricha, abzats til sistemasining birligi emas, 
shuning  uchun  unda  boshqa  sintaktik  birliklardan  farqlanishga  xizmat 
qiladigan  grammatik  belgilar  yo‘q,  demakki,  u  alohida  sintaktik  birlik  emas. 
Ana  shundan  kelib  chiqib,  ular  abzatsni  sintaktik  kategoriya  deb 
hisoblamaydilar va shunday  ta’kidlaydilar:  “Matnning sintaktik  strukturasida 
so‘z birikmasi, so‘zlar qo‘shilmasi, gaplar, murakkab sintaktik butunliklardan 
boshqa hech qanday birlik yo‘q.”
80
 Ayni paytda ular abzatsning  yozma nutq 
amaliyotida fikr idrokini qulaylashtirish maqsadida yozuvchi tomonidan ongli 
ravishda  ajratiluvchi birlik ekanligiga alohida urg‘u beradilar. 
Yana  ayrim  tilshunoslar  supersintaktik  butunlikni  matnda  sintaktik 
birlik  sifatida  qarash  mumkin  emasligini,  faqat  abzatsgina  matnda  ana 
shunday  maqom  ola  bilishini  isbotlashga  urinadilar.  Masalan,  ayni  masalani 
 
        
78
  

Download 1,78 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   217




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish