Mikrobiologiyada laboratoriya mashg’ulotlari

Nam  sterillash.    Nam  sterillash,  ya'ni  bug'  yordami  bilan 
sterillash  uchun  Kox  apparati  yoki  avtoklav  ishlatiladi.  Kox  apparati 
70-100ºS da sterillaydi. Avtoklav 100-154ºS haroratda bosim ostidagi 
bug'  bilan  sterillaydi.  Avtoklav  qo'sh  devorli  qozondan  iborat  bo'lib, 
vint  bilan  jips  yopiladigan  qopqog'i,  havo  va  bug'    chiqaradigan  
jo'mragi  bor.  Bundan    tashqari,        qozonga  manometr  o'rnatilgan,  u 
avtoklav ichidagi bug' bosimini ko'rsatib beradi. Avtoklavning ehtiyot 
klapani  ham  bo'ladi.  Avtoklavga  suv  quyiladi,  suvning  ustida  taglik 
turadi,  bu  taglikda  bug'  o'tadigan  teshiklar  bor.  Sterillanadigan 
material o'sha taglikning ustiga joylanadi. Avtoklavda ham suv - elektr  
yoki  gaz  alangasi  bilan  isitiladi.  Avtoklav  qopqog'i  jips  yopiladi, 
ichidagi  suv  qaynaguncha  isitiladi.  Avtoklav  ichidagi  butun  havoni 
suv bug'lari siqib chiqarguncha jo'mragi ochib qo'yiladi. Havo chiqib 
bo'lgandan keyin jo'mrak yopiladi, avtoklav ichida to'plangan bug' esa 
bosimni oshiradi, natijada suvning qaynash harorati ko'tariladi. Bosim  
bir atmosferaga  yetgach  (manometrdan  bilinadi),  suvning  qaynash 
 
 

---

 
36 
 
 
 
 
Vertikal avtoklav 
Gorizontal avtoklav 
 
 
Quritish shkafi 
Kox apparati 
 
 
Bakterisid lampa 
Laminar boks 
 
 
 
 

---

 
37 
harorati  120ºS  ga  teng  bo'ladi.  Bosim  ostida  25-30  daqiqagacha  shu 
darajada  tutiladi,  so'ngra  suvni  isitish  to'xtatiladi.  Avtoklav 
manometrining  ko'rsatgan  bosimi  bilan  qozon  ichidagi  issiqlikning 
to'g'ri  ekanligini  nazorat  qilib  turish  lozim.  Avtoklavda  bug'  bosimi 
bilan  sterillash  tamom  bo'lgandan  so'ng  uning  qopqog'ini  birdan 
ochish xatarlidir. Avtoklav sovib, manometr strelkasi nolga tushgach, 
qolgan  bug'ni  chiqarib  yuborish  uchun  jo'mrak  ochiladi.  Shundan 
keyingina  avtoklav  qopqog'i  ochilib,  ichidagi  sterillangan  material 
olinadi. 
Tindallash.  Tindallash  usulida  materiallarni  Kox  apparatida  va 
avtoklavda  sterillanadi.  Qatorasiga  uch  kun,  kuniga  bir  marta  30 
daqiqadan  Kox  apparatida  70-100ºS  haroratda  qizdirish  mumkin. 
Birinchi  marta  100ºS  gacha  qizdirilgandan  keyin  o'lmay  tirik  qolgan 
sporalar  keyingi  24  soat  ichida  unib,  tayoqchalarga  aylanadi, 
tayoqchalar esa shu davrda yana spora hosil qilib ulgurmaydi. Shuning 
uchun,  birinchi  qizdirishdan  24  soat  o'tgach,  ikkinchi  marta  100ºS 
gacha qizdirilsa sporalardan hosil bo'lgan tayoqchalar o'ladi. Dastlabki 
qizdirish  bilan  ikkinchi  marta  qizdirish  orasida  o'tadigan  vaqt  ichida 
qanday  bo'lmasin  spora  tayoqchaga  aylanib  ulgurgan  bo'lishi  ehtimol 
deb uchinchi marta 100ºS gacha qizdiriladi. 
Avtoklavda  120-130ºS  haroratda  bosim  bilan  30  daqiqa 
davomida  sterillanadi.  Bu  haroratda  mikroblarning  hammasi  ya'ni 
sporali va sporasiz mikroblar ham nobud bo'ladi.