Fayzulla boynazarov

BERDAQ
(1827-1900)
Q oraqalpoqlar  Berdaq  bilan  haqli  ravishda 
faxrlanishadi.  Berdimurod  Q arg‘aboy  o ‘g ‘li 
(Berdaq)  Orol  dengiziga  yaqin  Oqqala  (hozirgi 
M o
4
ynoq)  degan  joyda  dunyoga  keladi.  Ota- 
onasidan  erta  ajralgan  shoir.  kun  kechirish  uchun 
ovul  mollarini  boqib  yuradi.  Ana  shu  keng yay- 
lovlarda  mol  boqqan  kezlarida,  xalq  og4zaki  ijodi 
namunalarini  o'zicha  xirgoyi  qilib yurardi.
Berdimuroddagi  bu  iste’dod  uni  dastlab  ovul 
maktabiga, so'ngra Qoraqumdagi  Eshon madrasa- 
siga  yetaklab  boradi.  U  turkman,  qoraqalpoq, 
o‘zbek,  qozoq  tillarida  birdek  qo‘shiq  kuylaydi.  Qayerga  borsa  uning 
og‘zidan  «Go^o'gMi».  «Alpomish»,  «Oshiq  G ‘arib  va  Shohsanam», 
«Tohir  va  Zuhra»  tushmaydi.  Shuningdek,  Firdavsiy,  Navoiy,  Sa’diy, 
Fuzuliy g‘azallarini  ham  berilib  kuylaydi.
«Nodon  b o lm a » ,  «Xalq  uchun»,  «Bo'lgan  emas»,  «Ko‘rindi», 
«Bulbul»,  «Qaramas»,  «Xasis  ekan»,  «Dod  dema»,  «Shajara»,  «Xo­
razm»,  «Emazarboy» asarlari  hamon  qoraqalpoqlaming sevimli  asarla­
ri  boMib kelmoqda.
Berdaq  sh e’larini  o bqib  lazzat  olasiz.  Shoir  oshkora  so ‘zlaydi. 
Haqiqat esa  oMmasdir,  yo‘q  boMib  ketmasdir  .  Berdaqning  nomi  ham 
hech  qachon  o‘chib  ketmaydi.  Qoraqalpoq  xalqi  bu  nomni  qalbining 
to‘rida ardoqlab.  asraydi.
Berdaq hayotining mashaqqatli  so‘qmoqlariga duch keladi.
Amakisi  Qo‘chqorboyning  q o ‘ylarini  boqib  yurar  ekan,  biyday 
dalayu  dashtlarda  yolg‘izlikdan  zerikib,  qo'shiq  xirgoyi  qilar,  sh e’r 
to‘qir,  kuylar  edi.  Ovulma-ovul  yurib,  u yerdagi  ayanchli  hayotni  o ‘z 
ko‘zi  bilan  ko‘rgani  uchunmi,  mashaqqatli  yashash  tarzidan  zorlanib 
yozadi:
O tim   Berdim urod,  m en x a lq n in g  о ‘g  %  
Sahroda sa yro v c h i sayroq  bulbuli.
Bek-biylarning  bolalari  shohona  uylarda  yashagani  holda, 
«shoirning yigMamagan  biror kuni»  boMgan  emas.  Shunday boMsa-da, 
shoir o‘zini  burgut deb biladi.  Shoir burgutdek osmcnda uchib, yerdagi 
hayotni  kuzatadi.  Agar  biror  yerga  qo‘nsa,  yana  xor-zor  boMadi, 
«yigMay-yigMay esi  ketadi».
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Shoir o ‘zini  tahqirlangan,  ezilgan, jabru jafolarga  mubtalo  boMgan 
kishi  sifatida  tasvirlaydi.  Boshqa  bir  sh e’rida  «o‘n  tilladan»  soliq 
solinishi sillasi qurigan, «hattoki  bir tovugM yo‘q» xalq boshiga tushgan 
ogMr kulfat,  musibat boMganligini  zorlanib,  beklarni  qarg‘ab,  nafratini 
ifodalaydi.  «Yurak  bag‘ri  tigManib»  yashagan  shoir  she’rlari  o‘quv- 
chining ham  bag‘rini  tigMab  yuboradi.  Berdaq  she’rlarida g ‘amginlik 
hukmron.  Bugun  shoir  sevgan  qoraqalpoq  xalqi  o ‘z  hurriyatiga 
erishgan.