3-mavzu: Operatsion tizimlar va ularning turlari

1 - Kichiklashtirish (Свернуть) - Oynaga mos tugma vazifalar satrida koldirib, ekrandan 

olib tashlash. Shu tugmaga bosganimizda oyna yana uzining oldingi holatga utadi. 

2 a - Kattalashtirish (Развернуть) - Oynani butun ekran hajmdagi holatga o‘tkazish. 

2 b - Normallashtirish (Нормализовать) - Oynani o‘rtacha hajmdagi holatga o‘tkazish 

3 - Berkitish (Закрыть) - Oynani berkitish, vazifalar satri va ekrandan olib tashlash. 

---

Windows  da  matn  kiritishdan  tashqari  qolgan  amallarni  barchasini  sichqoncha  yordamida 

bajarishimiz mumkin. Sichoncha yordamida bajariladigan harakatlar: 

Bittali  bosish  yoki  tanlash  -  sichqonchaning  chap  tugmasini  bir  marta  bosib  qo‘yvorish 

Ikkitali bosish yoki ochish - sichqonchani chap tugmasini ikki marta tez ravishda bosib qo‘yvorish. 

Kontekst  (yordamchi)  menyusini  chiqarish  -  sichqonchani  o‘ng  tugmasini  bir  marta  bosib 

qo‘yvorish.  Ko‘chirib  olish  yoki  siljitish  -  sichqonchani  chap  tugmasini  bosib  qo‘yvormasdan 

joyidan qo‘zg‘altirish. 

Yordamchi qurollar tugmalaridan tashqari Windows ning sichqoncha bilan ishlash uchun 

mujallangan uzinig oyna mulokot elementlari xam mavjud. 

Oynalarning mulokot elementlari: 

 

- Hamma o‘zgartirilashni saklab oynani berkitish tugmasi. 

 

- Hamma o‘zgartirishlarni bekor qilib oynani berkitish 

tugmalari. 

- Hamma uzgarishlarni saklab oynani berkitmaslik 

tugmasi. 

                             

- Oynani berkitish tugmasi 

- Berk ruyxat. Ung tomondagi strelkachani sichqoncha 

yordamida bosganimizda shu ruyxat sohasi ochiladi. Agar 

          

ruyxat ochilgan sohaga sigmasa, u holda uni to‘liq ko‘rib 

chiqish uchun ung tomondagi ko‘rib chiqish ko‘rsatkichlardan 

foydalanamiz. 

 

- Ochiq ruyxat. Agar ruyxat sohaga sigmagan bo‘lsa, u 

holda uni to‘liq ko‘rib chiqish uchun ung tomondagi ko‘rib 

chiqish ko‘rsatkichlardan foydalanamiz. 

 

- Bayroqchalar. Yumalok bayrokchalar yordamida bir vaqt 

uzida faqat bittasini tanlashimiz mumkin bo‘lsa, to‘rtburchak 

bayrokchalar yordamida esa bir vaqt ichida bir nechtasini xam 

tanlashimiz mumkin. 

- Kiritish sohasi. Bu sohaga ma’lumotlarni kiritish uchun 

          

sichqonchaning chap tugmasi bilan shu sohaga bir marta 

bosamiz. 

- Счетчик. Bu sohadagi ma’lumotlarni o‘zgartirish uchun 

schetchik chap tomondagi yuqoridagi yoki pasdagi 

strelkachalarni sichqonchaning chap tugmasi bilan bosamiz. 

- Бегунок. Bu element yordamida biz har xil qurilmalar 

xususiyatlarini o‘zgartirishimiz mumkin. Buning uchun 

sichqonchani chap tugmasi yordamida urtadagi ko‘rsatkichni 

bosib siljitamiz. 

 

МОЙ КОМПЬЮТЕР ilovasi.

 

WINDOWS ish stolida papka yorliklar va har xil maxsus belgilar joylashadi. PAPKA  -bu 

suz bilan nomlangan diskdagi ma’lumotlar sohasi, uning ichida boshqa papka va fayllar joylanishi 

mumkin. Bu sohada fayl va boshqa papkalar saqlanishi mumkin. YORLIQ - bu diskda joylashgan 

---

fayl yoki dasturgacha yullanma. Bu yullanmaga sichqoncha bilan ikkitali bosish yordamida kirsak, 

kompyuter  yullanmaga  mos  fayl  yoki  dasturni  ochib  beradi.  Bitta  fayl  yoki  dastur  bir  nechta 

yorliklarga ega bo‘lishi mumkin. Maxsus yoki ish stolninng asosiy papkalar - bu Windows dastur 

ustidan har xil amallarni bajaruvchi maxsus dasturlarga yullanma. Ular quyidagicha: 

 

МОЙ  КОМПЬЮТЕР 

-  yordamida  sizning  kompyuteringizda  joylashgan 

disklar, papkalar va ular ichidagi fayllarni ko‘rish va ular bilan ishlash (har xil amallar 

bajarish) mumkin. 

 

МОИ ДОКУМЕНТЫ - siz tomoningizdan ish jarayonida yaratilgan matn, rasm, jadval va 

avtomatik tarzda saqlangan boshqa fayllar turadi. Bu belgi yordamida esa shu 

papkaga tezkor o‘tishimiz mumkin va ular bilan ishlash imkoniyat yaratiladi) 

 

 

СЕТЕВОЕ ОКРУЖЕНИЕ - yordamida sizning kompyuteringiz orqali 

tarmoqga ulangan boshqa kompyuterlardagi fayl, papka va disklar bilan ishlash 

(ma’lumotlarni ko‘rish, ko‘chirib olish) mumkin. 

 

 

КОРЗИНА  -  yaqinda  o‘chirilgan  va  to‘liq  o‘chiriladigan  fayl  va  papkalarni 

ro‘yxati joylashadi. Agar bundan ham o‘chirsak, fayl to‘liq o‘chadi. Agar o‘chirilgan 

faylni tiklamoqchi bo‘lsak, keraklisi tanlanib menyudan «восстановить» bandi 

bosiladi va fayl qayerdan o‘chgan bo‘lsa, o‘sha joyga qayta tiklanadi. 

 

Windowsning  maxsus  papkalar  quyidagi  qismlardan  iborat:  Nom  satri,  Menyu  satri,