O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti



Download 2,12 Mb.
Pdf ko'rish
bet68/163
Sana31.12.2021
Hajmi2,12 Mb.
#279679
1   ...   64   65   66   67   68   69   70   71   ...   163
Bog'liq
Nutq ostirish nazariyasi va metodikasi

 
Tarbiyachi nutqi 
 
Kattalar  bilan  bevosita  muloqot  qilish  bola  nutqiga  katta  ta’sir  ko’rsatadi.  Maktabgacha 
yoshdagi  bolalar  atrofdagilarga  taklid  kilganlari  holda  nafakat  to’g’ri  talaffuz,  so’zlarni  to’g’ri 
ko’llash,  iboralar  tuzish  sirlarini,  balki  kattalarda  (pedagoglar,  ota-onalar,  oila  a’zolari  va 
boshk.),  atrofdagi  bolalarda  uchrab  turadigan  nutq  nomukammaliklarini  ham  o’zlashtirib  oladi. 
Bolalarning  nutq  madaniyati  pedagogning  (va  boshka  kattalarning)  nutq  madaniyatiga  bevosita 
bog’liq bo’ladi. 
Doimo  kichkintoylarning  dikkat-e’tibori  markazida  turadigan  va  ular  bilan  muloqot 
kiladigan  tarbiyachning  nutqi  bolalar  ona  tili,  nutq  madaniyati  namunalarini  oladigan  asosiy 
manba  hisoblanadi,  shuning  uchun  u  nafakat  to’g’ri  so’zlashi,  ona  tilining  barcha  tovushlarini 
anik  va  tushunarli  qilib  talaffuz  etishi,  balki  u  muayyan  balandlikdagi  ovozda  bosiklik  bilan 
so’zlashi, uning nutqi intonatsion jihatdan ifodali, grammatik jihatdan to’g’ri rasmiylashtirilgan, 
ravon,  tushunish  uchun  oson  bo’lishi  hamda  so’z  bilan  belgilash  to’g’ri  va  anik  amalga 
oshirilishi lozim. 
Tarbiyachining  ifodalilik  vositalaridan  foydalangan  holda  o’kigan  hikoyasi  bolalarda 
kizikish uyђotadi, ularda qayg’urish, so’z kuchini his qilish, uning mazmunini anchagacha yodda 
saklab kolish imkonini beradi; agarda aynan shu hikoya tez va kuruk ohangda his-hayajonlarsiz 
o’qib berilsa, u fakatgina badiiy asarga nisbatan zerikish va befarklikni shakllantiradi. 
Pedagog  o’z  nutqiga  nisbatan  tankidiy  munosabatda  bo’lishi  va  unda  kamchiliklar 
borligini sezsa, ularni darhol bartaraf etishgi intilmoђi lozim. 
Birok,  o’z  nutqining  kamchiligini  aniklash  har  doim  ham  oson  kechmaydi,  chunki 
muloqot  jarayonida  so’zlovchining  dikkat-e’tibori  eng  avvalo  nutqning  shakliga  emas  (kay 
tarzda  aytish),  balki  uning  mazmuniga  (nimani  aytish)  karatilgan  bo’ladi.  Bundan  tashkari,  o’z 
nutqiga nisbatan beparvolik  bilan munosabatda bo’lish natijasida ayrim kamchiliklar tilga kattik 
o’rnashib  kolishi  va  keyinchalik  so’zlovchi  uni  sezmay  kolishi  mumkin.  Masalan,  nutqning 
shoshkalokligi,  tushunarsizligi,  bir  ohangdaligi  (monotonligi),  ovozning  kuchliligi,  ayrim 
tovushlar, so’zlarni noanik talaffuz qilish kabi nuksonlar sezilmasdan koladi. 
O’z  nutqining  nomukammalliklari  haqida  bilish  uchun  pedagog  o’z  o’rtoklarining 
mulohazalariga kulok tutishi darkor. Ochik darslarni magnitofonga (videokassetaga) yozib olish 
va uni  keyin  muhokama qilish maksadga muvofikdir.  SHunda  tarbiyachi  nutqini  tovush,  leksik 
vositalaridan  foydalanish,  grammatik  jihatdan  rasmiylashtirish  nuktai-nazaridan  tahlil  qilish 
mumkin bo’ladi. 
Ayni paytda shuni hisobga olish lozimki nutqni yozib olish choђida tarbiyachining o’zini-
o’zini  nazorat  qilishi  evaziga  nutq  sifati  yaxshilanadi.  SHuning  uchun  nutqda  aniklangan 
kamchiliklarga tarbiyachining o’zi va uning o’rtoklari dikkat-e’tibor bilan yondoshishlari zarur. 
Nutqda  aniklangan  kamchilik(nomukammalliklar)larni  (yomon  diktsiya,  leksik-
grammatik rasmiylashtirishdagi xatoliklar va h.k.) tarbiyachi maxsus daftarga kayd etadi, so’ngra 
reja ishlab chikadi va ularning bartaraf etishga doir ishlarni tashkil kiladi. 
O’z tarbiyalanuvchilarida ana shunday kamchiliklar paydo bo’lishining oldini olish uchun 
pedagog o’z nutqiga nisbatan kanday talablarni ko’yishi zarur? 

Download 2,12 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   64   65   66   67   68   69   70   71   ...   163




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish