2. Tibbiyot tovarshunosligi tamoyillari
Tamoyil (prinsip — lot. Prihcpium — asos, ibtido) — u
yoki bu nazariya, ta ’limot va faoliyatning asosiy qoidasi.
Tibbiyot tovarshunoslikning tamoyillari quyidagilar: xavfsizlik,
samaradorlik, mutanosiblik, o ‘zaro almashinuv, tizimlash.
Xavfsizlik —
inson hayoti, sog‘Iig‘iga ziyon yetkazishga bog‘liq
b o ‘lgan, bunga yo‘l q o ‘yilmaydigan tavakkalchilikning yo‘qligiga
asoslangan tovarshunoslik tam oyillarining asosiysi. Bu ayniqsa
davolash, tashxis, muolajalar o ‘tkazish uchun foydalaniladigan
tibbiy asboblar, uskunalar va apparatlarga tegishlidir.
Ayni paytda tovarshunoslikda tovarlar va atrof-m uhit uchun
xavfsiz tam oyiliga qad o q lash , tra n s p o rtd a tashish, saqlash
jarayonlarida rioya qilinishi shart. Masalan, kislorodli yoki boshqa
tibbiy gazlar bilan to ‘ldirilgan ballonlarni tashish va saqlashda atrof-
muhitga nisbatan xavfsizlik tamoyiliga q at’iy rioya qilinishi zarur.
Sam aradorlik —
tovarlarni ishlab chiqarish, qadoqlash,
saqlash, sotish va iste’mol qilish (foydalanishda) m o‘tadil natijaga
erishishdan iborat tamoyil.
Ushbu tamoyil TTning assortim ent turlarini shakllantirishda,
shuningdek sifati va m iqdorini ta ’m inlashda muhim ahamiyatga
egadir. Masalan, qadoqlash yoki saqlash samaradorligi zarur sifatda
11
saqlab qolingan tovarlam ing miqdori va m azkur jarayonlarga sarf-
xarajatlar bilan belgilanadi.
Mutanosiblik —
TTning yaroqliligi, ko ‘ngilsiz o ‘zaro ta ’sirini
vujudga keltirm aydigan, ham korlikda foydalanishga nisbatan
jarayonlar yoki xizm atlarning foydaliligini belgilovchi tamoyil.
0 ‘zaro almashinuv —
bitta tovar, jarayon yoki xizmat o ‘miga
boshqa tovar, jarayon yoki xizmatning yaroqliligi, bir xil talablami
bajarish m aqsadida foydalanishi bilan aniqlanadi. Tovarlaming
o ‘zaro almashinuvi ular o ‘rtasida raqobat bilan belgilanadi va ayni
paytda bu shunga o ‘xshash ehtiyojlam i turli xil tovarlar bilan
to ‘ldirish imkonini beradi. Ayrim TTning tasniflari nechog‘li yaqin
bo‘lsa, ular o ‘zaro almashinuvdan foydalanishga shunchalik yaroqli
bo'ladi. Masalan, jarrohlikda ishlatiladigan pichoq vaskalpel.
TT (m ahsulot, asbob, uskuna) ning yoki bu buyum larni
butlovchi ayrim tovarlam ing ko‘zda tutilgan talablam i bajarish
uchun boshqa uskuna o ‘rnida foydalanilishiga qodirligi o ‘zaro
a lm a sh in u v c h i to v a rla m in g x ilm a -x illig i (a s so rtim e n ti)n i
shakllantirishda m uhim aham iyat kasb etadi.
Tizimlash (sistematizatsiya) —
bir xil, o 'zaro almashinadigan
tovarlar, ja ra y o n la r yoki xizm atlarning m uayyan izchilligini
belgilashdan iborat tamoyil.
Obyektlarning ko ‘p xilligini hisobga olgan tovarshunoslikdagi
tizimlash — tartibga solish favqulodda m uhim ahamiyatga ega,
chunki u o ‘zaro b o g ‘langan va o ‘zaro b o ‘ysingan to ifa la r
(m untazam kategoriyalar) ga birlashtirish, muayyan reja b o ‘yicha
qurilgan chizm ani tuzish imkonini yaratadi.
Tizimlash tamoyili usullar guruhi asosiga qo'yilgan b o ‘lib,
ular tarkibiga tovarshunoslikda keng qo ‘llaniladigan tenglashtirish
(identifikatsiya), tasniflash, um um lashtirish va kodlashtirishlar
kiradi.
12
Do'stlaringiz bilan baham: |