Вазирлиги

12.3. Ўзбекистон Республикаси Марказий банкининг давлат қисқа муддатли 
облигациялари билан фаолияти. 
Ўзбекистон Республикаси давлат қисқа муддатли облигацияларини муомалага 
чиқаришдан асосий мақсад: 
1. Давлат бюджети тақчиллигини (дефицитини) қисқартириш; 
2. Мамлакатдаги инфляцияни пасайтириш ва уни бошқариб туришдан иборат. 
Ўзбекистон Республикаси давлат қисқа муддатли облигацияларини чиқаришнинг 
асосий шартлари Ўзбекистон Республикаси Марказий банкки томонидан 1996 йил 26 мартда 
тасдиқланган ва Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигида 1998 йил 9 ноябрда рўйхатга 
олинган 524 сонли «Ўзбекистон Республикаси давлат қисқа муддатли облигацияларини 
чиқаришнинг асосиий шартлари» Низоми асосида амалга оширилади. 
Давлат қисқа муддатли облигацияларнинг муомалага чиқариш эмитенти Ўзбекистон 
Республикаси Молия вазирлиги хисобланади. Уларнинг жойлаштирилиши ва тўловнинг 

---

114 
амалга оширилиши ўзбекистон Республикаси Марказий банки томонидан Ўзбекистон 
Республикаси Молия вазирлиги номидан ва хисобидан амалга оширилади. 
Давлат қисқа муддатли облигациялар эмиссияси мунтазам равишда алохида 
чиқарилишлар шаклида амалга оширилади. Хар бир чиқарилиш, қоида тариқасида, ойига бир 
маротаба амалга оширилади. Давлат қисқа муддатли облигациялар муомалага қуйидаги 
муддатларда чиқарилади: 
-муддати уч ойгача; 
-муддати олти ойгача; 
-муддати тўққиз ойгача; 
-муддати бир йилгача. 
Давлат қисқа муддатли облигацияларнинг хар бирининг номинал бахоси 1000 (минг) 
сўмни ташкил этади. 
Давлат қисқа муддатли облигациялари эгалари фақат юридик шахслар бўлиши 
мумкин. Облигацияларнинг хар бир чиқарилиши учун уларнинг бўлажак эгалари бўйича 
чекловлар белгиланиши мумкин. 
Давлат қисқа муддатли облигация эгаси тўлови амалга оширилган облигациялар 
қийматига тенг суммадаги кейинги чиқарилиш облигацияларни сотиб олиш хуқуқига эга. 
Давлат қисқа муддатли облигациялари махсус қоғоз бланклари шаклида (нақд 
кўринишда) тайёрланмайди. Давлат қисқа муддатли облигацияларнинг хар бир чиқарилиши 
махсус глобал сертификат кўринишида, иккита асл нусхада расмийлаштирилади, улардан 
битта нусхаси Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлигида, битта нусхаси Ўзбекистон 
Республикаси Марказий банкида сақланади. 
Давлат қисқа муддатли облигациялар тўлови Ўзбекистон Республикаси Молия 
вазирлиги номидан ва хисобидан Ўзбекистон Республикаси Марказий банки томонидан 
ваколатли ташкилотларга (дилерлар) облигацияларининг номинал қийматини нақд пулсиз 
шаклда ўтказиш йўли билан амалга оширилади. Дилерлар давлат қисқа муддатли 
облигациялар тўловини уларнинг эгаларига, тузилган шартномаларга мувофиқ давлат қисқа 
муддатли облигацияларни тўлаш пайтида уларнинг номинал қийматини нақд пулсиз шаклда 
ўтказиш йўли билан амалга оширадилар. Давлат қисқа муддатли облигациялардан олинган 
даромад уни харид бахоси билан сотиш бахоси (ёки тўлов бахоси) ўртасидаги фарқ 
хисобланади. 
Ўзбекистон Республикаси Марказий банки давлат қисқа муддатли облигациялар 
чиқарилишига хизмат кўрсатиш бўйиач бош агент хисобланади. У Ўзбекистон Республикаси 
Молия вазирлиги билан келишилган холда давлат қисқа муддатли облигацияларни 
жойлаштириш ва муомалада бўлиш масалаларини тартибга солиб туради. Давлат қисқа 
муддатли облигацияларни муомалага чиқарилишларига хизмат кўрсатиш мақсадида савдо, 
хисоб-китоб тизимларини ва депозитарийни ташкил қилиш вазифаси Ўзбекистон 
Республикаси валюта биржаси зиммасига юклатилади. 
Давлат қисқа муддатли облигациялари жойлаштириш ва уларни муомалада бўлиш 
билан боғлиқ хамма операциялар, шу жумладан уларнинг эгалари хисобини юритиш ва улар 
билан хисоб-китоб қилиш Ўзбекистон Республикаси Марказий банки муассасалари ёки 
Ўзбекистон Республикаси Марказий банки томонидан расмий белгиланадиган дилерлар 
орқали амалга оширлади. Мазкур операцияларни дилер Ўзбекистон Республикаси Марказий 
банки ва дилер ўртасида дилерлик вазифасини бажариш бўйича тузилган шартномада 
кўрсатилган тартибда амалга оширилади. 
Давлат қисқа муддатли облигацияларни муомалага чиқаришга доир қарор Ўзбекистон 
Республикаси Марказий банки билан келишилган холда Ўзбекистон Республикаси Молия 
вазирлиги томонидан қабул қилинади. Давлат қисқа муддатли облигациялар чиқариш учун 
қарор қабул қилишда унинг чегаравий миқдори, жойлаштириш санаси ва унинг бўлажак 
эгаларига қўйиладиган чекловлар белгиланади. Ушбу асосий шартлар қабул қилингандан 
сўнг давлат қисқа муддатли облигацияларнинг кейинги чиқарилишига доир маълумотлар
уларни жойлаштириш бошланишидан камида 7 кундан кам бўлмаган муддатда эълон 

---

115 
қилинади. Муомалага чиқаришга мўлжалланган давлат қисқа муддатли облигациялар 
миқдорининг камида 20 фоизи сотилган тақдирда чиқарилиш амалга ошган хисобланади.
Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги давлат қисққа муддатли облигацияларни 
иккиламчи бозорда қайта сотиб олиш операциясини амалга ошириш мумкин. Ўзбекистон 
Республикаси Марказий банки давлат қисқа муддатли облигацияларни иккиламчи бозорда 
сотиб олиши мумкин. 
Ўзбекистон Республикаси Марказий банки давлат қисқа муддатли облигацияларнинг 
бирламчи ва иккиламчи бозорида: 
-давлат қисқа муддатли облигациялар олди-сотдисини олиб борувчи дилер; 
-назорат қилувчи орган вазифаларини бажаради. 
Ўзбекистон Республикаси Марказий банки давлат қисқа муддатли облигациялар 
чиқарилишига хизмат кўрсатиш бўйича Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлигининг 
агенти вазифасини бажариш вақтида: 
-давлат қисқа мудатли облигациялар олди-сотдиси бўйича савдо тизимига, хисоб-китоб 
тизимига ва депозитарийга талаб қўяди; 
-тегишли тизимларнинг вазифаларини бажариш хақида ташкилотлар билан шартномалар 
тузади; 
-дилерларга қўйиладиган талабларни белгилайди, шунингдек, дилерларни танлаш 
мезонларини ва уларнинг миқдорий таркибини белгилайди; 
-дилерлик вазифаларини бажариш учун ташкилотлар билан шартномалар тузади; 
-бирламчи бозорда давлат қисқа муддатли облигациялар сотиш бўйича аукцион ўтказиш 
қоидаларини белгилайди ва аукцион ўтказади; 
-давлат қисқа муддатли облигациялар хар бир чиқариш тўғрисидаги мувофиқ 
бериладиган давлат рўйхат рақами кўрсатилган глобал сертификатларни сақлайди; 
-Ўзбекистон Республикаси Молия Вазирлиги билан келишилган шартлар асосида 
аукционда сотилмаган давлат қисқа муддатли облигацияларнинг уларни муомалада бўлиш 
муддати давомида иккиламчи бозорда қўшимча равишда сотишни, шунингдек, сотиб 
олишни амалга оширади; 
-Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги топшириғига мувофиқ тўлов амалга 
ошириладиган кунда давлат қисқа муддатли облигацияларнинг тўловини амалга оширади; 
-давлат қисқа муддатли облигациялар жадвали чиқарилиш хажми ва тўланиши 
масалаларида, уларнинг банк тизими ликвидлигига таъсири ва пул-кредит сиёсатининг 
устувор йўналишини хисобга олган холда, Ўзбекистон Республикаси Молия Вазирлигига 
маслахат беради. 
Ўзбекистон Республикаси Марказий банки давлат қисқа муддатли облигацияларнинг 
бирламчи ва иккиламчи бозорида дилер вазифаларини амалга оширар экан: 
-дилер хуқуқларига эга бўлади ва бу хуқуқларни ўзининг вилоят бошқармаларига бериши 
мумкин; 
-савдолар вақтида давлат қисқа муддатли облигациялар сотиб олиш ва уларни сотиш 
хақида буюртмалар қўйиш йўли билан иккиламчи бозорда давлат қисқа муддатли 
облигациялар савдосини амалга оширади; 
-инвесторларнинг бирламчи ва иккиламчи бозорларда давлат қисқа муддатли 
облигациялар сотиб олиш ёки уларни сотиш хақидаги буюртмаларни тўплайди хамда ушбу 
буюртмаларни савдо тизими орқали бажаради. 
Ўзбекистон Республикаси Марказий банки давлат қисқа муддатли облигацияларнинг 
бирламчи ва иккиламчи бозорида назорат қилувчи орган вазифаларини бажарар экан, у 
қуйидаги вазифаларни амалга оширади: 
-давлат қисқа муддатли облигацияларнингжойлаштирилиши ва муомаласи устидан 
назорат қилади: 
-давлат қисқа муддатли облигацияларнинг савдоси қандай бораётганлиги хақидаги савдо 
тизимидаги мавжуд ахборотни, дилер ва инвесторларнинг депозитарийдаги «депо» 

---

116 
хисобварақларидаги мавжуд қолдиқлар (сальдо) тўғрисида, савдо тизимидаги хисоб-
варақлар бўйича маблағларнинг харакати тўғрисида ахборот олади: 
-хар қандай дилернинг давлат қисқа муддатли облигациялар билан операцияларида 
амалдаги қонун хужжатлари бузилганлиги аниқланган тақдирди, ушбу дилернинг давлат 
қисқа муддатли облигациялар билан операцияларини тўхтатиб туради: 
-Ўзбекистон республикаси Марказий банки давлат қисққа муддатли облигациялар билан 
боғлиқ ўз операцияларини амалга ошираётганда давлат қисқа муддатли облигацияларнинг 
жойлаштирилиши ва муомаласини назорат қилиш жараёнида олинган ахборотдан 
фойдаланиш, шунингдек, уни учинчи шахсларга бериши мумкин эмас: 
-Ўзбекистон Республикаси Марказий банки турли бўлинмалари ўртасида дилер сифатида 
давлат қисқа муддатли облигациялар билан боғлиқ операцияларни амалга ошириш 
вазифаларини ва облигацияларнинг жойлаштирилиши ва муомаласини назорат қилиш 
вазифаларини чегаралайди. 
Дилер, савдо тизими, хисоб-китоб тизими ва депозитарий ўртасида юзага келадиган 
мунозараларни тезкорлик билан кўриб чиқиш мақсадида савдо тизими ўзи белгилайдиган 
қоидаларига мувофиқ комиссия тузади. Мазкур комиссия дилерлар вакилларидан (хар бир 
дилердан биттадан), савдо тизими вакилидан, хисоб-китоб тизими вакилидан, депозитарий 
вакилидан, Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги вакилидан ва Ўзбекистон 
Республикаси Марказий банки вакилидан иборат бўлади. Томонларнинг хар қайсиси 
комиссия қарори билан рози бўлмаган тақдирда Ўзбекистон Республикаси хўжалик судига 
мурожаат қилишга хақли.