Илмий тадқиқот асослари: 1000 саволга 1000 жавоб тошкент–2019

87 - САВОЛ: ПАТЕНТ БУ ҚАНДАЙ ҲУЖЖАТ? 
ЖАВОБ: Патент – лотинча “patentis” – Ўрта асрда Ғарбий 
Европа мамлакатларида муайян мансаб ва унвонни олиш 
ҳуқуқини берадиган гувоҳнома, ёрлиқ. Патент ихтирочининг ўз 
ихтисослигига олган ҳуқуқини тасдиқловчи ҳужжат. Патент қайси 
давлат томонидан берилса, ўша давлат ҳудудида юридик кучга эга 
бўлади. 
Патент сўзи лотинча “patentis” сўзидан келиб чиққан бўлиб, 
очиқ, аниқ деган маънони билдиради. 
Патент – давлат томонидан саноат мулки объектига бери-
ладиган ва маълум ҳудудда муайян вақт оралиғида амал қиладиган 
муҳофаза ҳужжатдир. 
КЎРСАРМА: Ҳозирда патент нафақат саноат мулки объект-
ларига, балки бошқа соҳаларга ҳам берилмоқда. Жумладан, 
тиббиётда, педагогика, информатика ва бошқа йўналишларда 
қилинган янгиликларга берилмоқда.
88 - САВОЛ: ТАЖРИБА – БУ ҚАНДАЙ ЖАРАЁН? 
ЖАВОБ: Тажриба – воқеликни амалий жиҳатдан ҳиссий – 
эмперик билиш жараёни. Тажриба кенг маънода ўқув, малака ва 
билимларнинг бирлигидан иборат. Шунингдек, фалсафада билиш-
нинг эмперик усулларидан бир – эксперимент усули ҳам тажриба 
деб аталади. Тажриба қадимда фалсафа тарихида муҳим роль 
ўйнаган ва тадқиқот объекти бўлиб келган. Шарқ фалсафасида 

---

74 
бирор нарсадаги муайян хосса ёки хусусиятни текшириб кўриш 
мақсадида ўтказиладиган синов тажриба дейилади. Ҳозирги 
даврда педагогик тадқиқотлар олиб боришда (илмий гипотеза 
асосида) илмий ишланмаларни тажриба-синов ишлари асосида 
илмий тадқиқотчининг олган натижасини нечоғлик амалий 
фаолиятни акс эттиришни ва педагогик самарадорликларни 
текшириб кўрилади. 
КЎРСАТМА: 1. Ҳар қандай илмий тадқиқот ишида кўзланган 
мақсадга эришганлик даражасини аниқлаш учун, яъни олинган 
натижаларнинг ҳақиқатлигини аниқлаш учун албатта тажриба 
ўтказиб кўринг. Эсдан чиқарманг тажриба – ҳақиқат мезонидир. 
2. Илмий тадқиқот ишини амалиётга жорий этгандан сўнг 
олинган натижалар асосида таълимни бошқариш ва шу асосида 
услубий тавсияномалар ишлаб чиқишни ўйлаб кўринг.