A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a

6.2.8.  «Akbarnoma»
“ A k b a rn o m a ”  yoki  “ Iq b o ln o m a ”  n o m li  a sa r  m uallifi  Abulfazl 
Allomiydir.  U  XVI  asrda  H indistonda  yashagan  yirik  tarixnavis  olim  va 
davlat arbobidir.  O lim ning to'liq  ismi Abulfazl  ibn  M uborak bo'lib,  bilim 
doirasi juda keng bo'lgani  uchun Allomiy, bilim larsohibi deb atashganlar. 
U  1551-yil  14-yanvarda Agrada tug'ilgan.  Otasi  shayx  M uborak  ibn  Xizr 
o 'z   davrining  m ashhur  ilohiyot  olim laridan  hisoblangan.  Akasi  Abulfayz 
yirik  shoir va  olim   bo'lgan.
Abulfazl  Allomiy  1574— 1602-yillari  B obum ing  nabirasi  Jaloluddin 
M u h a m m a d   A k b ar  ( 1 5 5 6 - 1 6 0 5 -y y .) n in g   Bosh  vaziri  b o 'lg a n   va 
H indistonning  XVI  asm ing  ikkinchi  yarmidagi  ijtimoiy-siyosiy  hayotida 
k atta  rol  o 'y n a g a n .  1602-yil  2 2 -avgustda  D ekan  sub asid an  qaytib 
kelayotganida  shahzoda  Sulton  Salim ,  bo 'lg'usi  Jahongir  yollagan  qotil 
tom onidan  yo'l  ustida  o'ldirilgan.
Abulfazl  Allomiyning  asosiy  asari  "A kbarno m a”  yoki  “ Iqbolnom a” 
H indiston va A fg'onistonning XVI  asrdagi  ijtim oiy-siyosiy tarixidan  bahs 
yuritadi.  M a’lum   darajada  “ V aqoye” ’  yoki  “ B o b u m o m a”  asarining 
davomi  sifatida  yaratilgan  bu  ulkan  asar  uch  kitobdan  iborat.  Birinchi 
k ito b d a   A k b a rn in g   tu g 'ilis h i,  o ta -b o b o la ri  -   B o b u r,  H u m o y u n , 
shuningdek  Akbar  podshohligining  dastlabki  17  yili  ichida  bo'lib  o 'tgan 
ijtimoiy-siyosiy  voqealar  bayon  qilinadi.
Ikkinchi  kitob  H indiston  va qism an  Shim oliy A fg'onistonning  1573- 
1601 -yillardagi  tarixini  o 'z   ichiga  oladi.
U chinchi  kitobda  B oburiylar  davlatining  tuzilishi,  H indistonning 
m a’muriy tarkibi, aholidan  yig'iladigan soliq  ham da jarim alar va ulam ing 
m iqdori,  hindlam ing  dini  va  urf-odatlari  kabi  m asalalarga  keng  o 'rin  
berilgan.  U chinchi  kitob  m ustaqil  m azm unga  ega  va  u  "Oyini 
Akbari 
( “Akbar  qonu n lari”)  nom i  bilan  ataladi.
218

---

“ A k b a r n o m a ” 
a s a rin in g   m a tn i  1872—1 8 7 7 -y illa ri,  G .  B everij 
to m o n id a n  
inglizchaga qilingan  taijim asi  1 9 03-1 92 1-yillari  K alkuttada 
ch o p  etilgan.
“A kbarn o m a” 
Boburiylar saroyida m untazam  yuritilgan maxsus kundalik 
daftar.  rasmiy  davlat  hujjatlari,  shuningdek,  b o 'lib   o 'tg a n   voqealam ing 
ishtirokchilari 
b o 'lg an ,  yoki  o 'sh a   voqealam i  bilgan  kishilam ing  og'zaki 
axborotlari  asosida  yozilgan.  A sam in g   noyobligi  va  aham iyati  ham
shundandir.
Abulfazl Allom iy asari  Boburiylar davlati va  Buxoro xonligi o'rtasidagi 
siyosiy  va  m adaniy  m unosabatlam i  o 'ig a n ish d a   m uhim   m anbalardan 
biri  hisoblanadi.