A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a

3 .2 .  Kodikologik  ma'lumot
Kodikologik  m a’lumot  yoki  tahlil  deganda  yozma  manba,  uning 
muallifining  nomlari va  noyob qo'lyozmalari  to ‘g‘risidagi  m a’lumotlami 
bayon  etish  tushuniladi.  Bunday  m a’lumotlar  5  dan  9  gacha  bo'lishi 
mumkin.  (B undan  ortiqcha  m a’lum ot  talaba  e ’tiborini  susaytirishi 
mumkin)  Bular  kodikologik  yoki  qo'lyozm a  to'g'risidagi  m a’lumotlar 
hisoblanadi.  Kodikologiya so‘zi lotincha codex — kodeks so'zidan olingan 
bo'lib,  qo'lyozma  kitobning  o'ziga  xos  xususiyatlarini  anglatadi.
Kodikologik  m a’lumotlar asar nomidan  tashqari  yana quyidagilardan 
iboratdir
1.  Muallifning  nomi,  hayot  yillari;
2.  Asaming  yaratilgan  vaqti;
3.  Qo'lyozmaning  tartib  raqami  va  saqlanayotgan joyi;
4.  Eng  qadimgi  qo'lyozmaning  yaratilgan  vaqti  va joyi;
5.  Qo'lyozmaning  varaqlar soni  va  o'lchami.
Ulaming  ayrimlarini  B.A.Ahmedov  manbaning  tashqi  belgilari  — 
qo'lyozma muqovasi, qog'ozi va xatidan tashqari asaming yozilgan vaqti, 
joyi,  muallifi,  yozilish  sabablari,  asar  yozilgan  vaqtdagi  ijtimoiy-siyosiy 
muhit,  deb  tushuntiradi*.
A hm edov 
B.A. 
0 ‘zbekiston  tarixi  m anbalari.  —  T oshkcnt:  O 'q itu v ch i.  2001.  17-bct.
21

---

Bular qo'lyozma asar to'g'risidagi  eng  ixcham  kodikologik  m a’lumot 
hisoblanadi.
Pedagog o'rganilayotgan  manbaning ilmiy ahamiyatidan kelib chiqib, 
yana quyidagi qo'shimcha m a’lumotlar bilan to'ldirishi  mumkin va ulami 
qo'lyozma asar to'g'risidagi  batafsil  m a’lumotlar deb atashimiz  mumkin. 
Ular  quyidagilardir:
1.  Xattotning  nomi  va  xat  turi;
2.  Qo'lyozmaning  ko'chirilgan joyi;
3.  Paleografik  xususiyatlari  (siyohi,  qog'ozi  va  qo'lyozmaning  o'ziga 
xos  xususiyatlari);
4.  Qo'lyozma  xotimasi  -   kolofon.
Pedagog-mutaxasis  o ‘z  bilim  saviyasiga  ko'ra  va  ixtiyori  bilan  bu 
m a’lumotlaming  barchasini  yoki  ulardan  ayrimlarini  tanlab  talabalarga 
tushuntirishi  mumkin.  So'nggi tadqiqotlarshuni  ko'rsatadiki, bir manba, 
qo'lyozm a  kitob,  bitik  to'g'risida  60  dan  ziyod  texnik,  kodikologik 
m a’lumot  mavjud. Albatta, bulaming aksariyati faqat sof ilmiy akademik 
tadqiqotlarda  istifoda  etiladi.
Oliy  ta’lim  tizimining  birinchi  bosqichi  uchun  asar to'g'risidagi  9  ta 
eslatilgan  kodikologik  ma’lumotlami  kifoya  deb  o'ylaymiz.