A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a

2 .6 .  Manbalarning  ma/munini  tahlil  etish
M anbalaming  mazmunini  tahlil  etish  deganda  qo'lyozma  asaming 
tarkibi  va  voqealar  bayonini  tahlil  qilish,  tushuntirish,  g'oyaviy-siyosiy 
saviyasi  va  ilmiy  qiymatini  aniqlash  masalalari  anglashiladi.
QoMyozma asaming ilmiy qiymatini unda nimalar bayon etilganligi, voqea 
-hodisalaiga muallifning xolis munosabati, keltirilgan dalil va ma’lumotlaming 
to'g'riligi  va oldinga  surilgan  fikr va g'oyalar bilan  belgilanadi.
Tarixiy  asaming  asl  nusxa,  original  bo'lishi  yoki  kompilyativ,  ya’ni 
boshqalar ma’lumotlami terib yoki aynan keltirishi, to'la va noqisligi, qisqaligi, 
voqealaming qay tarzda  bayon  etilishi  ham  muhim  ahamiyat  kasb etadi.
Ilmiy  tadqiqotlarda  original  va  m o'tabar  qoMyozmalarga  tayanib  ish 
olib  borish,  har  bir  dalil  va  m a’lumot,  raqamlar  eng  ishonchli,  nodir, 
birlamchi  manbalardan  olinishi  kerak.  Boshqalar  kitobida  keltirilgan 
m a’lumotlardan  saqlanish  lozim.
0 ‘tmish jamiyat  sharoitida  yozilgan  asarlaming  mualliflari  ko'pincha 
o ‘zlari  keltirayotgan  dalillardan  to ‘g‘ri  xulosa  chiqarmaydilar,  ulaming 
fikrlarida  noaniqlik,  chalkashlik  va  qarama-qarshilik  ham  uchraydi.  Bu 
tabiiy  hoi,  albatta.  Chunki,  ular  yashab  ijod  etgan  m uhitning  o'zi 
ziddiyatlar bilan  ajralib  turar edi.
Yozma  manbalarda  qarama-qarshi  fikrlar  bilan  bir  qatorda  xolisona 
mulohazalar ham  uchraydi.  Bunday paytlarda  muallif ko'pincha o ‘z  fikr 
va  mulohazalarini  pardozli  iboralar va  istiorali  so'zlar orasiga  yashiradi. 
Goroskop  —  odam  tug'ilganda  uning  taqdirini  yoki  biron  ulug'  shaxs 
ishtirokida  sodir  bo'lishi  mumkin  bo'lgan  muhim  voqeaning  natijasini 
sayyoralaming  o'sha  paytdagi  holati  va  o ’rniga  qarab  maxsus  jadvallar 
vositasida oldindan belgilash, shuningdek,  ko‘p asraw al  bo’lib o'tgan va 
aynan  muallif bayon qilmoqchi bo'lgan voqeaga o'xshash  faktlami  misol
16

---