Texnologiyasi

1-jadva]
TEXNOLOGIYA  FANI  BILAN  B O G 'LIQ   BO'LGAN  ASOSIY  ATAMALAR 
VA  IJLA R N IN C  IZOHI
A tam alar
Izohi
Farmakologik ashyo
Klinik  lekshirishlar  o'tkazish  uchun  ino'ljallangan,  farma- 
kologik  ta'siri  aniqlangan  biron-bir  modda  yoki  bir  nccha 
moddalar yig'indisi.
Dori  mahsuloti
Tegishli  tashkilotlar tomonidan  davolash,  kasalliklarning 
oldini  olish  va  diagnostika  maqsadida qo'llanilishga ruxsat 
etilgan  farmakologik  ashyo.
Zaharli  moddalar
Davlat Farmakopcyasida  zaharli  moddalar ro'yxatiga 
(A  ro'yxat)  kiritilgan dori  modda (Vencna).
Kuchli  ta'sir  etuvchi 
modda
Davlat Farmakopeyasida  kuchli  ta'sir  etuvchi  moddalar 
ro'yxatiga  (B  ro'yxat)  kiritilgan dori  modda (Hcroica).
Dori  modda
Individual  kimyoviy  birikma yoki  biologik  modda.
Vaqtinchalik 
Farmakopeya maqolasi
Ma'lum  bir berilgan  vaqtga tasdiqlangan  Farmakopeya 
maqolasi.
Davlat  farmakopcyasi
Farmakopeya maqolalari, tahlil  usullari  va mutasaddi 
sog'liqni  saqlash tashkilotlari  tomonidan tasdiqlangan 
normaliv talablar to'plami
Biofarmatsevtik
tadqiqotlar
Dori  preparatlari shaklini  ta'riflaydigan turli, farmatsevtik 
omillarni aniqlash yuzasidan o'tkaziladigan turli xil 
izlanish, tekshirish usullari.
Farmakokinetika
Dorining organizmda tarqalish 
harakatini  o'rganuvchi  fan
Turg'unlik
Dori  mahsuloti yoki  farmakologik ashyoni  chiqarilgan 
kundan boshlab  ma'lum bir muddat orasida  fizik,  kimyoviy 
yoki  mikrobiologik  ta'sirga barqarorligini  saqlab turgan 
vaqt.
Saqlash  muddati
Alohida o'lkazilgan tekshirishlar natijasida  berilgan 
sharoitda dori  preparatlari o'zining fizik, kimyoviy, 
mikrobiologik va tcrapevtik xususiyatlarini  o'zgartirmay 
o'ziga  xos darajada saqlay oladigan vaqt.
Farmatsiya
Dorishunoslik  masalalari  bilan shug'ullanadigan 
fanlar majmuasi.
Dori  texnologiyasi
Dori tayyorlash san'atini  o'rganadigan  fan.
Standart
Davlat standarti,  shoxobcha,  rcspublika standartlari.
Yordamchi  moddalar
Dori  shakllari  holidagi  preparatlarni  tayyorlash 
uchun  qo'shiladigan  qo'shimcha  moddalar.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Jadvalning davomi
A lam alar
Izohi
Dori  shakli
Dori  mahsuloli yoki  dorivor o‘simlik  xomashyosinirg 
kerakli  davolash  ta'siriga  ega bo'lgan  hainda  isle'mol  uchun 
qulay  qilib tayyorlangan  shakli
Dori  preparali
Ma'lum dori  shakli  ko'rinishidagi mahsuloti.
MTH
Me'yorlashgan  texnik  hujjatlar,  Sog'liqni  saqlash  vazirligi 
tomonidan  lasdiqlangan  shu  sohaga  legishli  bo'lgan 
me yorlarni  belgilovchi  hujjatlar.
Sanoat  reglamenti
Dori  ishlab  chiqarish  sanoatida  ma'lum  ish  lartibini 
belgilovchi  qoidalar
Dori  dcganda  bir  va  bir  necha  dori  moddasidan  tashkil  topgan  ara- 
lashmani  dori  shakliga  keltirilgan  holati tushuniladi.
Farmatsiya  amaliyotida  ishlatiladigan  dori  preparatlari  hozirgi  kunda 
juda  ko‘p  va  xilma-xildir.  Ularda  tabiatiga  ko‘ra,  yo  biron-bir  kimyoviy 
modda  yoki  bir  nccha  moddalar  aralashmasidan  tashkil  topgan  yig'indi 
preparatlari  bo'lishi  mumkin.
Birinchi  turdagi  moddalar  ko‘pincha  sintez  yo‘li  bilan  olinadigan  do- 
rivor moddalar bo'lib,  ular oddiy yoki  murakkab  sintcz natijasida olinadi.
Tabiatda  uchraydigan  dorivor  o‘simliklar  (alkaloidlar,  glikozidlar  va 
boshqalar),  yoki  hayvonot  olamidan  (adrcnalin,  insulin,  pepsin)  ajratib 
olinadigan  farmakologik  faol  moddalar  ham  shu  guruhga  kiradi.  Tabiiy 
antibiotiklar  (pcnitsillin,  streptomitsin,  gramitsidin)  ham  shu  guruhni 
to'ldiradi.
Ikkinchi  guruh  prcparatlari  ham  juda  ko‘p  bo‘lib,  ular  yig‘indi 
prcparatlar  dcb  ham  yuritiladi.  Bularga,  asosan  dorivor  o‘simliklar 
xomashyosidan  ma'lum  usullarda  ajratib  olinadigan,  har  xil  kimyoviy 
tabiatga  cga  bo'lgan  farmakologik  faol  moddalar  saqlovchi  ajratmalar 
galcn  prcparatlari  (ckstraktlar,  tindirmalar,  sharbatlar,  xushbo'y  suvlar  va 
shunga  o‘xshashlar)  kiradi.
Mana  shu  yuqorida  keltirilgan  ajratmalar  ma'lum  usulda  tozalanib, 
ayrim  keraksiz  komponcntlardan  xoli  etilgan  bo‘lsa,  bu  guruhdagi 
ajratmalar  alohida  ahamiyatga  ega  bo‘lib  ularni  novogalen  preparatlari 
deb  yuritiladi.
Dori  moddalari  va  dori  prcparatlarining  tljzasi,  qo'llisfi.d^liT 
orqali,  qon  tomirga,  yo‘g‘on  ichakka),  agregat 
io k ti 
tjraz;
17
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

qattiq  modda),  dispcrs  sistemaning  turi  hisobga  olingan  holda  berilgan 
geomctrik  shakliga dori  shakli deyiladi.
Dori  moddasining  ta'siri  tez,  oson,  mukammal  holatga  cga  bo'lgan, 
iste'mol  uchun  eng  qulay  shaklga  keltirilgan  ko'rinishiga  dori  preparati 
yoki  dori  deyiladi.  Shunday  qilib,  dori  deganda  bir  yoki  bir  necha  dori 
moddasidan  tashkil  topgan  va  ma'lum  bir  shaklga  keltirilgan  holati 
tushuniladi.
Dori  preparatlarining  shakli  uning  ta'sir  darajasi  bilan  bogMiq 
omil  hisoblanadi,  ya'ni  dori  preparatlariga  fizik-kimyoviy  xossalari, 
uning  ta'sir  doirasi  hisobga  olinmay  shakl  berilsa,  bunday  dori  ta'sir 
ko'rsatmaydi  yoki  kam  ta'sir  qiladi.  Natijada  dori  preparati  kasalga  hech 
qanday  naf bermay,  bekorga sarflangan boMadi.
Istc'mol  tovarlari  ichida  dori  alohida  o‘rin  egallashini  cslatib  o‘tish 
kcrak.  Dori  iste'molchi  tomonidan  sifatini  aniqlash  mumkin  boMmagan 
tovar  hisoblanadi.  Bu  narsa  shu  dorishunoslik  sohasida  ishlaydigan 
har  bir  shaxsga  va  ayniqsa,  dori  texnoiogiyasi  bilan  shug‘ullanadigan 
texnologlarga  alohida mas’uliyat yuklaydi.