Texnologiyasi

KO‘Z NAMLAMALARI  VA YUVISH  UCHUN 
ISHLATILADIGAN  ERITMALAR
Ko‘z  uchun  ishlatiladigan  bu  eritmalar  ko‘z  tomchilari  kabi  aseptik 
sharoitda  tayyorlanadi  va  yaxshilab  filtrlanadi.  Agar  namlamalar  sifatida 
rux  sulfatning  izotonik  eritmasi  yoki  kumush  nitrat  eritmasi  yozilgan 
bo‘lsa,  unda birinchisi  natriy  sulfat bilan,  ikkinchi  eritma esa  natriy  nitrat 
bilan  izotonik qilinadi.
Rp: 
Sol.  G ra m ic id in i  S.  2%  -  2,0
Sol.  N atrii  ch lo rid i  isoto n ica  200,0 
M .  D.  S.  K o 'z n i  y u v ish   uchun.
Aseptik  sharoitda  2%  li  spirtli  gramitsidin  S  eritmasi  saqlagan 
ampula  ochiladi  va  u  natriy  xloridning  sterillangan  izotonik  eritmasida 
eritiladi.  Gramitsidinning  suvli  entmalari  turg‘un  emas.  Shuning  uchun 
ularni  1  kundan  ortiq  ishlatib  bo'lmaydi.  Suyultirilgan  gramitsidin 
eritmalari  -   suyuq  holdagi  zaharli  eritma  tomchilari  bilan  zararlanganda 
ko‘z namlamasi  sifatida  qo'llanadi.
Rp: 
Sol.  F u racillin i  1:5000-100  m l 
D.  S.  S irtga  ish latish   uchun.
Bu  eritma  0,85%  natriy  xlor  bilan  osmotik  bosimi  tenglashtiriladi. 
I20°C  da  8  daqiqa  sterillanadi.  Tayyor  eritmani  mexanik  aralashmadan 
xoli  ekanligi yana bir bor tekshirilishi  kerak.
302
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Rp: 
N atrii  chloridi  5,30 
K alii chloridi  0,75 
C alcii  chloridi  10,46 
N atrii acetatis  3,90 
G lucosi  0,80
A cidi  hydrochloridi  puri  diluti  0,05  m l 
A quae  pro  injectionibus  ad   1000  ml.
Ko‘z  shox  pardasini  ho‘llab  turish  va  ko‘z  oldi  qismini  yuvish  uchun 
ko‘z  operatsiyasida  ishlatishga  tavsiya  ctilgan  eritma.  Tarkibidagi  tuzlar 
I  litr  inyeksiya  uchun  yaroqli  suvda  critilib,  mcmbranali  hltrlar  orqali 
filtrlab 250  ml  sig'imdagi  idishlarga  solinadi.
Flakonlar  IP-21  markali  rezina  tiqin  bilan  mahkamlanib  alumin 
qalpoq bilan  kavsharlanadi.  120°Cda -   12  daqiqa stcrillanadi.
KO‘Z  SURTM ALARI.  PLYONKALAR
Ko‘z  tomchilari va suspcnziyalaridan  tashqari  ko‘z dori  shakli  sifatida 
surtmalar  ham  ishlatiladi.  Surtma  dorilar  tarkibiga  har  xil  moddalar 
kiradi:  antibiotiklar,  sulfanilamid  guruhi,  simob  oksidi  va  boshqalar. 
Surtma  dori  qo'llanishidan  kutilgan  maqsad  ham har xil  bo'Iishi  mumkin 
(dczinfeksiyalash,  og‘riq  qoldirish,  ko‘z  qorachig'ini  kengaytirish,  yoxud 
toraytirish,  ko‘z  ichki  bosimini  pasaytirish  va  hokazo).  Ko‘z  surtma 
dorilariga  umumiy  talablardan  (dori  moddalarini  tckis  tarqalgan  bo‘lishi, 
asosning  indiffcrentligi  va  turg'unligi)  tashqari  ularni  ishlatish  usulini 
hisobga  olgan  holda  quyidagi  qo'shimcha  talablar  ham qo'yiladi:
-   Surtma  asosi  hcch  qanday  qo'shimchasiz  bo'lishi,  indiffcrent, 
neytral,  steril  va  ko‘z  shilliq  qavatida  tekis  tarqalishi  kerak;
-  Ko‘z  surtmalari  ascptik  sharoitda  tayyorlanishi  zarur;
-  Oori  moddalarning  zarrachalari  optimal  maydalikda  bo'lishi  lozim.
Ko‘z  surtmalari  uchun  asoslar  masalasi  -   murakkab  masala.
Hayvon  yog'lari  surtma  uchun  yaxshi  asos  bo‘lib  hisoblansa  ham, 
ko‘z  surtmalari  uchun  ishlatilmaydi.  Chunki,  birinchidan,  ular  ko‘z 
shilliq  qavatida  tckis  tarqalmaydi,  ikkinchidan,  turish  natijasida  achib 
ko‘zga  qo‘yganda  uni  qitiqlaydi  va  noxush  ta'sir  qiladi.  Shuning  uchun 
kimyoviy  jihatdan  indiffcrent  hisoblangan  uglcvodorod  asoslaridan 
vazelin  ishlatiladi.  Vazelinning  gidrofob  xususiyati  uni  tarkibini  biroz 
o'zgartirish  kcrakligini  ko‘rsatadi.  Shuning  uchun  DF  ko‘z  surtmalari
303
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

uchun  asos  sifatida  90  qism  vazelin  va  10  qism  suvsiz  lanolindan  iborat 
tarkibni  ishlatishni  tavsiya  etadi.  Aralashma  eritilib,  filtrlanib,  mexanik 
aralashmalardan  tozalanadi,  10  g  dan  qadoqlanib  saqlanadi.  Asos 
tarkibidagi  lanolin  uni  ko'z  shilliq  qavatida  tekis  tarqalishiga  sabab 
bo'ladi.  Ko‘z  asoslari  tarkibida  ishlatiladigan  vazelin  «Ko‘z  surtmalari 
uchun»  navli, ya'ni  tozalangan  bo'Iishi  kerak.  Oddiy  vazelin  bu maqsadda 
ishlatilmaydi.  Oddiy  vazelinni  tozalash  quyidagicha  olib  boriladi. 
Ma'lum  hajmda  vazelin  eritilib  unga  1-2%  miqdorida  faollashtirilgan 
ko‘mir  solinadi.  Aralashma  150°C  ga  yetkazilib  1-2  soat  qizdiriladi. 
Issiq  vazelin  qog'oz  filtr  orqali  filtrlanadi  va  steril  bankalarga  quyiladi. 
Neytrallah,  organik  qo'shimchalari  yo‘qligi  aniqlanib,  so‘ng  ishlatilishi 
mumkin.
Ko‘z  surtmalari  uchun  93  qism  glitserin,  7  qism  kraxmal  va  7  qism 
suvdan  tashkil  topgan  asos  ishlatish  hollari  ham  uchraydi.  Asosning 
muhiti  neytral,  ko‘z  konyuktivida  oson  tarqaladi,  oson  yuviladi,  gidrofil 
xususiyatli.  Ammo  uni  turg‘un  emasligi,  saqlanganda  har  xil  boMakcha 
hosil  qiiib,  surtish  xossasi  yo'qolishi  (sinerezis)  va  kuchli  gigroskopik 
xususiyati  uni  keng tarqalishiga to‘sqinlik qiladigan  omillardan  sanaladi.
Keyingi  vaqtlarda  ko‘z  surtma  asoslari  sifatida  yuqori  molckulali 
birikmalarni  (natriy  alginat,  natriy  karboksimetilselluloza  kabi)  gidrofil 
asoslari  taklif  etilgan.  Ular  ko‘z  shilliq  to'qimalarida  yaxshi  tarqaladi, 
o‘zidan  dori  moddani  ycngil  ajratadi.  Ammo  mikroorganizmga  juda 
ta'sirchan,  tez  buziladi.  Shuning  uchun  ularning  tarkibiga  konservantlar 
qo‘shiladi.
Tayyorlash  texnologiyasi.  Ko‘z  surtma  dorilarni  tayyorlash  dermato- 
logiyada  qoMlaniladigan  surtmalar  kabi  bo‘lib,  farqi  aseptik  sharoitni 
talab  qiladi.  Texnologiyasida  ishlatiladigan  hamma  dorivor  moddalar, 
asos  va  yordamchi  moddalar  haroratga  chidamli  boMsa,  ular  oxirgi  DFda 
ko'rsatilgan usullarda stcrillanadi.
Surtma  tayyorlashda  eng  asosiy  omil  -   dori  modda  zarrachasining 
qulay darajadagi  maydaligini ta'minlashdir.
Dori  moddani  kerakli  darajada  maydalash  uchun  uni  maMum  qism 
suyuqlikda  yoki  eritilgan  asosda  ezgMlab  olinadi.  Suvda  eriydigan 
moddalar  masalan,  alkaloidlar,  novokain,  protargol  va  boshqalar  oz 
miqdordagi  steril  suvda  critilib,  so'ngra  asos  tarkibiga  qo'shiladi. 
Protargolni  asosda  tarqalishi  va  crishini  (ezlatish  maqsadida  esa  unga  bir 
tomchi  steril  glitserin  tomiziladi.  Rezorsin va rux  sulfatni  ko‘z surtmalari
304
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

dcrmatologiyada  ishlatiladigan  surtmalardan  farqlanib,  suvda  eritib,  so‘ng 
asosga  kiritiladi.  Erimaydigan  moddalar  (rux  oksid,  kscroform,  sariq 
simob  oksidi)  surtma  tarkibiga  o‘ta  mayda  zarracha  holida  qo'shiladi. 
Ularni  steril  suyuq  parafin,  glitserin  yoki  suv  bilan  maydalanadi.  Ko‘z 
surtmalarining  sifat  ko'rsatkichlari  XI  DFsi  II  qism,  146-betda  keltirilgan 
«Surtmalarda  dori  modda  zarrachalari  oMchamini  aniqlash»  usuli  bilan 
aniqlanadi.
Rp:  Unguenti Zinci sulfatis 0,5% -  10,0
D.S. 0 ‘ng ko'zga kuniga 1 marta surliladi.
Aseptik  sharoitda,  steril  hovonchada  bir  necha  tomchi  steril 
tozalangan  suvda  0,05  g  rux  sulfat  eritiladi,  10  g  ko‘z  surtmalari  uchun 
ishlatiladigan  asos  solib  aralashtiriladi.  Plastmassa  qopqoq  bilan 
bcrkitilgan  steril  shisha  idishda  «Ko‘z  surtmasi»  deb  yozilgan  qizg'ish 
yorliq bilan jihozlanadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---