Materiallar

  va 
S s v
  x  va  у  o ‘qlari  yo'nalishidagi  uzayishlar,  у   va  §  
esa  datchikning bo'ylam a  va  ko‘ndalang tenzosezgirlik  koefitsientlari  boMib, 
tarirovka  (sozlash)  yoMi  bilan  aniqlanadi.
у   ning  miqdori  sirtmoq  uchidagi  egrilik  hisobiga  sim ning  tenzosezgir­
lik 
koefitsienti  y 0  dan  kichikroq 
boMadi.  Baza  £  ortgan  sari  у   va 
y 0  orasidagi  farq  kamaya  boradi  va  odatda  qoMlaniladigan  bazasi  (= 2 0  
mm  boMgan  datchiklarda ju d a  ham  kichik  qiymatga  ega  boMadi.  8   koeflt- 
sien tin in g   qiym ati  ham   o ‘sha  darajada  kichik  boMadi.  K ich ik   bazali 
(I { 5 m m )  datchiklarda  8   ning  qiymati  у   ning  qiym atiga  yaqin  boMadi, 
shuning  uchun  kuchlanishlami  hisoblashda  ko ‘ndalang  tenzosezgirlik  koef­
fitsienti  e ’tiborga  olinishi  zarur.
M urakkab  konstruksiya  elementlaridagi  kuchlanish  holatini  tekshirishda 
bosh  kuchlanishlam ing  qiymatini  aniqlashdan  tashqari,  k o ‘pincha  ularning 
yo ‘nalishini  ham   aniqlashga  to ‘g‘ri  keladi.  Bunday  holda  tekshirilayotgan 
sirtga  bir-biriga  nisbatan  45°  burchak  ostida  bir  yoMa  uchta  datchik  yopish- 
tiriladi  (15.10-rasm).  Uchta  oMchangan  uzayishlar  asosida  hech  qanday  qi- 
yinchiliksiz  bosh  uzayishlar  va  o ‘qlar  holatini  belgilovchi  burchak  aniqla- 
nishi  mum kin.  Bu  ish  quyidagi  yo'sinda  bajariladi:  bosh  o ‘qlar  x  va  у 
b o ‘yicha  yuzaga  kelgan  deformatsiyani  m a’lum  deb  faraz  etam iz  (15.11- 
rasm).  A A 'B 'B   siniq  chizigMning  -   1  o‘qiga  boMgan  proeksiyasi  AB  kes- 
masiga  teng  boMganligi  sababli,  A 'B 'va  AB  kesm alarining  farqini  aniqlash 
qiyin  emas,  y a’ni  AB  kesmasining  mutlaq  uzayishi  quyidagiga  teng:
d U  
d V
-----aScos
  ,
dS  
dS

---

Bu  yerda  U  va  V  -   x  va  у  o‘qlari  bo'yicha  hosil  boMgan  ko'chishlar
I  o ‘qi  b o ‘yicha  nisbiy  uzayish
d U  
d V   p .
£'  =  a F c o s ,,+  a ? Sm?’ -
Yoki