Materiallar



Download 6,18 Mb.
Pdf ko'rish
bet491/503
Sana31.12.2021
Hajmi6,18 Mb.
#272983
1   ...   487   488   489   490   491   492   493   494   ...   503
Bog'liq
Materiallar qarshiligi (2)

1—/  —
*
r
  4
t
---
!
J i
b)


t p
/
t
15.2-rasm.
15.3-rasm.
Prizma  dioganalining  uzunligi  -a .  Prizm aga  oyna  (5)  biriktirilgan.  Oy- 
nadan  L  masofada  shkala  (6)  qo ‘zg‘aImas  o ‘rnatiIgan.  Namuna  uzayganda 
oyna  og‘adi  va  kuzatuvchi  truba  (7)  orqali  shkaladan  sanoq  oladi.
Asbobning  kattalashtirish  masshtabi  shkaladagi  ko4rsatkichlar  farqini  A l 
ga  boMgan  nisbati  orqali  aniqlanadi.
Oynaning  ogMsh  burchagi
 =  —  • 
a
Yuklanishdan  oldin  va  keyin  shkaladan  olinadigan  sanoqlar  farqi,  a 
kichik  m iqdor  boMganligi  uchun  h = L   2 a   boMadi.
a   ning  o ‘rniga  qiymatini  qo ‘ysak,  asbobning  kattalashtirish  koeffitsien­
ti  kelib  chiqadi:
Odatda  Martens  tenzometrida  L  m asofa 
/« 5 0 0   ga  teng  boMadigan 
qilib  tanlanadi.
Namunaning  nomarkaziy  ch o ‘zilishi  va  egilishi  tufayli  yuz  berishi  mum­
kin  boMgan  xatoliklami  bartaraf  etish  m aqsadida  namunaga,  15.3-rasmda 
k o ‘rsatilganidek,  ikkita  tenzometr  o ‘m atiladi.  Ikki  asbob  ko‘rsatkichlarining 
o ‘rtacha  qiymati  egilish  ta’sirini  b artaraf etadi.
M artens  tenzometrini  qo‘shaloq  o ‘rnatishning  noqulay  tom oni  shundan 
iboratki,  uni  o ‘matishda  katta  qiyinchiliklarga  duch  kelinadi.
OMchash  aniqligi  kam roq,  am m o  ishlatishga  qulay  boMgan  MIL  va 
Boyarshinov  tenzometrlari  keng  tarqalgan  (15.4  va  15.5-rasmlar).
A l


15.4-rasm. 
15.5-rasm.
MIL  tenzometri  (15.4-rasm )  sharnir  richagli  tenzom etr  boMib,  bazasi 
100  mm  ni  tashkil  etadi.  Bu  qo‘shaloq  tenzom etr  namunaga  prujinali  qistir- 
gich  yordamida  mahkamlanadi.  Pastki  tayanchi  (1)  qo ‘zg‘aImas  boMib,  ust- 
ki  tayanchi  richag  (2)  bilan  q o ‘shilgan.  Ushbu  richag  pastki  uchining 
qo‘zg‘alishi  planka  (3)  ga,  undan  strelka  (4)  ga  uzatiladi.  Tajribani  bosh- 
lashdan  ilgari  strelkani  vint  (5)  yordam ida  nol  holatiga  keltiriladi.  Agar 
deformatsiya  katta  boMib,  strelka  shkala  chegarasidan  chiqib  ketsa,  uni 
tajriba  jarayonida  vint  yordam ida  orqaga  qaytarish  mumkin.  MIL  ten ­
zometri  deformatsiyani  500  marta  kattalashtirib  bera  oladi.
Boyarshinov  tenzometrida  mexanik  shamirlar  o‘miga  ikkita  yassi  prujina 
(1,  2)  dan  tashkil  topgan  elastik  shamir  qo‘llanilgan.  Alyumin  detallar  (3)  va  (4) 
namuna cho‘zilganda pmjinalaming kesishuv nuqtasiga nisbatan og‘adi.  Tenzometm- 
ing  ikkita  poMat  uchli  tayanchi  (5)  va  (
6
)  bo‘lib,  vint  (7)  yordamida  namunaga 
mahkamlanadi.  Asbobni  o‘matish  chogMda  u  shtif (
8
)  yordamida  (3,  4)  detallarga 
tortib  qo‘yi!adi.  Deformatsiyalar  qiymati  indikatorlar  (9)  dan  olinadi.
Boyarshinov  tenzometri  yordamida  shkalani  o ‘zgartirmasdan  4%  gacha 
boMgan  deformatsiyalami  oMchash  mumkin.  Boshqa  tenzometrlar  bunaqa 
keng  diapazonga  ega  emas.  Tenzom etr  bazasi  I  =50  mm,  kattalashtirish 
quvvati  500  ga  teng.
Namunalarni  cho‘zilish  va  siqilishga  sinashda  deformatsiyalami  Lixaryov- 
ning «gidravlik richagli» tenzometrida oMchash yaxshi  natijalar beradi  (15.6-rasm).


Ushbu  tenzom etm ing  asosiy  qismlari  qat-qat  burmalangan  (goffirovka 
qilingan)  metall  quti  (1,2)  va  unga  tutashgan  kapillar  naycha  (3)  boMib, 
yopiq  bo‘shliq  hosil  qiladi.  B o‘shliq  suyuqlik  bilan  to ‘ldirilgan.  Nam una 
cho‘zilganda  bo‘shliqning  hajmi  kattalashadi  va  naychadagi  suyuqlikning 
sathi  h  miqdorga  pasayadi.
Suyuqlik  hajmining  o ‘zgarmaslik  shartiga  asoslanib  quyidagi  tenglama- 
ni  yoza  olamiz:
{ л В 2  - n r 2) A l  = h F  
bu  yerda  R  katta  qatning  o‘rtacha  radiusi,  r  kichik  qatning  o ‘rtacha  radiusi, 
F  -   kapillar  kesimining  yuzi.  Bundan  tenzom etm ing  kattalashtirish  koeffit­
sienti  kelib  chiqadi:
R 2  - r 2
71

Download 6,18 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   487   488   489   490   491   492   493   494   ...   503




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish