Q u sm o n o V, U. J o ‘rayev, N. N o r q u L o V о ‘zbekiston tarixi

25- §.  Xiva  xonligida  shaharlar  hayoti
Shaharlar hayotining 
XVIH  asr  oxiriSa  kelib  shaharlar  hayo- 
umumiy  manzarasi 
tidfi uzoq davom etgan tushkunlik holati
barham topdi.
XVIII  asming  ikkinchi  yarmi  —  XIX  asr  boshlarida  katta 
ko‘lamdagi  sug‘orish  inshootlarining  tiklanishi  hamda  yangilari- 
ning  bunyod  etilishi  ishlab  chiqaruvchi  kuchlarning  o ‘sishiga 
asos  bo‘ldi.  Bu  hodisa,  o‘z  navbatida,  shaharlarda  hunarmand­
chilik,  ichki va tashqi savdoning o‘sishiga sabab bo‘ldi.
Biroq  bu  o‘sishni  Yevropa  davlatlari  iqtisodiyoti  taraqqiyoti 
bilan  aslo  tenglashtirib  bo‘lmas  edi.  Bu  davr  —  G ‘arbiy Yevropa 
davlatlari  hayotida  tub  sifat  o‘zgarishlar  davom  etayotgan  davr 
edi.  Chunonchi,  Buyuk Britaniyada boshlangan sanoat to ‘ntarishi 
boshqa  ilg‘or  davlatlarga  ham  yoyilgan,  XIX  asr  o‘rtalariga  kel- 
ganda  esa  u  nihoyasiga  yetayotgan  edi.  Binobarin,  Yevropa  dav- 
latlarida kapitalistik munosabatlar gurkirab  rivojlanayotgan edi.
Markaziy  Osiyo xonliklarida, jumladan,  Xiva xonligi jamiyati 
hayotida hamon o‘rta  asr yer egaligi munosabatlari hukmron  edi. 
M e’morchilik 
XVIII  asr  oxirida  M uhammad  Amin
hukmronligi  davridan  boshlab  birmun- 
cha siyosiy barqarorlik o‘matildi.  Bu omil Xiva shahrining holatiga 
ijobiy ta ’sir ko‘rsatdi.  Chunonchi,  1782-yilga  kelib  Xiva  shahrida 
qayta tiklash ishlari tugallandi.
Qayta  tiklash  ishlaridan  tashqari  yangi  m e’moriy  obidalar 
ham  qurildi.  Masalan,  1765-yilda  Sherg‘ozixon  va  Muhammad 
Amin  madrasalari bunyod  etildi.
XIX  asr boshlarida  Xiva  xonligi  poytaxti  yirik  qurilish may-
95

---

doniga  aylandi.  Xon  farmoyishi  bilan  karvonsaroy,  usti  yopiq 
bozor  hamda  1834-yilda  Olloqulixon  madrasasi  qurilishi  tu- 
gallandi.
XIX asrda Xiva  shaliri bir-biridan devor bilan ajralib turadigan 
ikki qismga bo‘lingan.  Ularning biri