Toshkent moliyainstituti n. Atayeva, F. Rasulova, M. Salayeva, S. Hasanov

Kadrlar bilan ta’minlash

Fransiyada  maktab  rahbarlari  lavozimga  erishmoq  uchun  taiimga 

rahbarlik  qilishdan  saboq  beruvchi  maxsus  markaziarda  o‘qiydilar. 

Bunday  markazlarda  ular  rahbarlik  qilish,  maktab  iqtisodiyotini 

boshqarish,  taiimdagi  yuridik  masalalar,  qonunchilik,  ota-onalar  bilan 

ishlash,  madaniy  oqartuv  ishlarini  tashkil  etish,  jamoada  yaxshi 

psixologik muhitni  barpo  etish kabi jihatlami  o‘rganadilar.  Markazdagi 

o‘qish yakunlangach, suhbatdan, test imtihonlaridan o‘tadilar.

Direktor dars bermaydi. Uning ish faoliyati ikki yil davomida diqqat 

bilan  kuzatib  boriladi.  Aksariyat  hollarda  direktorlar maktab  qoshidagi 

uyda  yashaydilar.  Shu  ikki  yil  davomida  maktab  direktori  talantli 

tashkilotchi,  yetuk  rahbar  sifatida  faoliyat  ko‘rsata  olmasa,  u  yana

710

---

qaytarilib  o‘qituvchilikka  o‘tkaziladi.  Direktor  65  yoshdan  so‘ng 

umuman ishlamaydi.

0 ‘qituvchilami  ishdan olishni maktab direktori amalga oshirmaydi. 

Yaxshi  ishlamaydigan  o‘qituvchilami  direktor  tavsiyasiga  muvofiq 

ta’lim  inspeksiyasi  tomonidan  taftish  qilinadi.  Uning  intizomi, 

o‘qituvchilik faoliyati, bolalar, ota-onalar o‘rtasidagi obro‘si diqqat bilan 

o‘rganiladi va tegishli chora ko‘riladi.

Maktab  o‘qituvchilariga  qo‘yilgan  talab  Fransiyada  o‘ta  yuqori. 

Ayniqsa,  boshlang‘ich  maktablarda  o‘qituvchi  o‘z  kasbining  ustasi, 

ajoyib notiq, san’atkor, musiqachi, sportchi, tashkilotchi, namunali xulq- 

atvor egasi bo‘lmog‘i lozim.

0 ‘qituvchilar  o‘z  nazariy-uslubiy  malakalarini  oshirishga  katta 

ahamiyat  beradilar.  Malaka  oshirish  kurslaridan  o‘tish  uchun  aniq 

muddat  belgilab  qo‘yilmagan.  Vaqti-vaqti  bilan  o‘qituvchilar  o‘z 

ixtiyorlari  bilan test  markazlarida imtihon topshiradilar.  Shu  imtihonlar 

davrida  o‘qituvchi  faoliyatida  ayrim  nuqsonlar  sezilib,  malaka 

oshirishga ehtiyoj  aniqlansa, o‘z vaqtlari va mablagiari hisobiga malaka 

oshiradilar.

Fransiya  taiim   tizimlarida  maktabdan  va  sinfdan  tashqari 

muassasalar  ko‘zda  tutilmagan.  Biroq,  maktablarda,  litseylarda  turli 

to‘garaklar  mavjud.  0 ‘quvchilar  uchun  turli  sport  seksiyalari, 

uchrashuvlar,  sayohatlar,  musobaqalar  o‘quv  muassasasining  o‘zida 

tashkil etiladi.

GERMANIYADA TAVLIM TIZIMLARI

0 ‘zbekiston  Respublikasi  o‘z  mustaqilligini  qoiga  kiritgach, 

ijtimoiy,  iqtisodiy  va  siyosiy  sohaning  barcha  tarmoqlari  kabi  xalq 

taiimining chet mamlakatlar taiim  muassasalari bilan hamkorligi uchun 

keng imkoniyatlar ochildi.

Ayniqsa,  Germaniya  taiim   vazirligi  va  o‘quv  tarbiya  jamoat 

tashkilotlari bilan o‘zaro aloqalar tez rivojlanib bormoqda.

Garchi  vazirliklar  darajasida  bitimlar  imzolanmagan  boisa-da, 

«Nemis  xalqaro  rivojlanish fondi»,  «Adenauer jam g‘armasi»,  «Gyote 

instituti»  bilan  munosabatlaming  o‘matilishi  Respublikamiz  istiqloli 

bilan 

tengdoshdir. 

Shu 

munosabatlar 

doirasida 

seminarlar, 

konferensiyalar,  darsliklar,  ko‘rgazmalar,  o‘zaro taiim  sohasida tajriba

711

---

almashtirishlar  bo‘lib  o‘tmoqda.  Ayni  paytda  bu  hamkorlikning yangi- 

yangi shakllari izlanmoqda.

Ta’kidlab  o‘tish joizki,  Germaniyaning  bozor  iqtisodiyotiga  o‘tish 

y o ii  bizning Respublikamizdagiga o‘xshab ketadi. Ikki  German davlati 

birlashgandan  keyin  sobiq  Germaniya  Demokratik  Respublikasida 

taiimni  isloh  qilish  bo‘yicha  olib  borilayotgan  ishlar  ham  bizning 

sharoitimizga mos va maqbul keladi.

Germaniyaning  hozirgi  davr  taiim   tizimidagi  asosiy  muammosi 

sobiq  GDRdagi  taiimni  bir  xil  milliy  me’yorga  solishdan  iboratdir. 

Buning uchun to ia  imkon bor.

Zotan,  Germaniyada  shakllangan  taiim   tizimi,  mazmun  va 

uslublari, qaror topgan, xodimlar tayyorlash va qayta tayyorlash tamoyili 

mavjud.

Asosiy vazifa sobiq GDRdagi taiim  tuzilmasini yangi me’yorga va 

oichovga  tushirish,  oddiygina  usul  bilan  GFRdagi  taiim   tizimiga 

o‘tkazib  qo‘yishdan  iborat.  To‘g‘ri,  bu  «oddiygina»  ishning  o‘ziga xos 

muanunolari  ham  bor.  Birinchi  muammo  taiimdagi  bu  o‘zgarishni 

amalga  oshirish  uchun  mablag‘ning  yetishmasligi  boisa,  ikkinchisi 

sobiq GDRdagi pedagogik jarayon ishtirokchilarining bu «to ‘ntarish»ga 

:  munosabati  masalasidir.  Taiimni  mazmunan  va  usluban  ta’minlash, 

boshqarishni  tashkil  etish  va  uning  tarkibini  tubdan  o‘zgartirishga  esa 

dolzarb zaruriyat ham yo‘q.

Awalambor shuni ta’kidlash kerakki, Germaniyada taiim  davlat va 

jamiyat  tomonidan  e’tibor  berilayotgan  soha  boiib,  u  mamlakatning 

iqtisodiy-ijtimoiy rivojlantirishga barakali hissa qo‘shib kelmoqda.