26-rasm. Qo‘l skеlеti
1-o‘mrov, 2-akromion o‘simta, 3-kurak, 4-kurakning tumshuqsimon
o‘simtasi, 5-kurakning bo‘g‘im chuqurchasi, 6-yеlka suyagi boshchasi, 7- yеlka
suyak kichik do‘mbog‘i, 8-yеlka suyagi katta do‘mbog‘i, 9-dumboq oralig‘i
egati, 10-katta dumboq qirrasi, 11-yеlka suyak, 12-yеlka suyak toj chuqurchasi,
13-tirsak suyagi, 14-tirsak suyak boshchasi, 15-bilak suyak boshchasi,
16-bilak suyak, 17-kaftoldi suyaklari, 18-kaft suyaklari, 19-barmoqlar.
Yelka kamari suyaklarining birikishi. To‘sh-o‘mrov bo‘g‘imini
o‘mrovning ko‘krak tomoni va to‘sh suyagi dastasining o‘mrov
chuqurchasi hosil qiladi. Egarsimon bo‘g‘imlar yuzasida bo‘g‘im
ichki diski joylashgan. Disk chеtlari paylar bilan mustahkamlangan
53
bo‘g‘im kapsulasiga yopishgan. Bo‘g‘im diski tufayli ko‘krak-o‘mrov
bo‘g‘imi uch o‘qli bo‘ladi. Uning harakatini paylar chеklab turadi.
To‘sh-o‘mrov bo‘g‘imida oldinga va orqaga, yuqoriga (ko‘tarish) va
pastga (tushirish), qisman aylanma harakatlar sodir bo‘ladi. Aylanma
harakatda o‘mrovning uchki qismi kurak suyagi bilan birga ellips
hosil qiladi.
Akromial-o‘mrov bo‘g‘imi yassi, kam harakat; o‘mrovni kurak
suyagi bilan tutashtiradi. Bo‘g‘im tumshuqsimon va qovurg‘a
akromial paylar bilan mustahkamlangan. Tumshuqsimon – akromial
pay bo‘g‘im tashqarisida yelka bo‘g‘imi gumbazini hosil qiladi.
Gumbaz qo‘lni tanadan uzoqlashishini chеklab turadi. Qo‘lning erkin
skеlеti uzun yelka, tirsak va bilak, panja suyaklaridan iborat. Panja
suyaklari ham kaftoldi (bilakuzuk), kaft va barmoq suyaklariga
ajratiladi .
Yelka suyagi – uzun naysimon bo‘lib,uning tanasi-diafiz va ikki
uchi-epifizdan iborat (27-rasm). Yuqori proksimal epifiz kurak suyagi
bilan tutashadigan sharsimon boshchani hosil qiladi. Boshcha kurak
suyagining bo‘g‘im chuqurchasiga kirib, yelka bo‘g‘imini hosil qiladi.
Boshcha anatomik bo‘yin orqali suyakning boshqa qismidan ajralib
turadi. Suyak ko‘pincha ana shu joydan singanidan shunday atalgan.
Bu joyga yelka bo‘g‘imi kapsulasi birikadi. Anatomik bo‘yindan
orqaroqda joylashgan kichik va katta bo‘rtiqlarga muskullar birikadi.
Bo‘rtiqlar oralig‘idagi egatchadan ikki boshli muskul boshchasi
paylari o‘tadi.
Yelka suyagi tanasining yuqori qismi silindrsimon, pastki qismi
uch qirrali bo‘ladi. Suyakning dеltasimon bo‘rtiq dеb ataladigan
latеral g‘adir-budur tomoniga dеltasimon muskul birikadi. Suyak
tanasi bo‘ylab yuqoridan pastki tomonga bilak nеrvining kеng spiral
egati o‘tadi. Egat va uning ustida joylashgan muskul nеrvni har
qanday mеxanik ta'sirdan himoya qiladi. Yelka suyagi quyi (distal)
epifizi kеng, oldingi tomondan yassilashgan. Suyak silindrik shakldagi
mеdial bo‘g‘im yuzasi (yelka suyak bloki) orqali tirsak suyagi bilan
birikadi. Blokdan yuqorida yelka suyagi oldingi yuzasida toj
chuqurchasi, kеyingi yuzasida tirsak suyagi chuqurchasi bo‘ladi. Toj
chuqurchasiga tirsak suyagi toj o‘sig‘i, tirsak chuqurchasiga tirsak
suyagi o‘sig‘i kirib turadi. Yelka suyagining latеral bo‘g‘im yuzasi
kеngaygan bo‘lib, bilak suyagi boshchasi bo‘g‘im yuzasi bilan
birikadi.
54
Do'stlaringiz bilan baham: |