Biznes va tadbirkorlik

 

2.1. Odamlar tanlovga duch keladilar 

Iqtisodiyotning  birinchi  tamoyili  odamlarning  tanlovni  amalga  oshirish 

jarayoniga  taalluqli  bo`lib,  bu  tamoyil  mikroiqtisodiyotda  ham  keng  qo`llaniladi. 

Bu tamoyilning mazmuniga e`tiborimizni qaratamiz. O`zimiz yoqtirgan bir narsaga 

erishishimiz  uchun,  odatda  biz  o`zimiz  yoqtirgan  boshqa  narsadan  voz 

kechishimizga  to`g’ri  keladi.  Qarorlar  qabul  qilishda  bir  maqsadni  boshqa  bir 

maqsad bilan qarama-qarshi qo`yish talab etiladi. Keling bir talabani o`zining eng 

qimmatbaho  resursi  bo`lgan  vaqtini  taqsimlash  muammosini  hal  etishini  ko`rib 

chiqaylik.  U  o`zining  hamma  vaqtini  iqtisodiyotni  o`rganishga,  yoki  hamma 

vaqtini  psixologiyani  o`rganishga  sarflashi,  yoki  ikkala  fanni  o`rganish  o`rtasida 

teng  sarflashi  mumkin.  U  bir  fanni  o`rganish  uchun  sarflagan  har  soati,  uni  shu 

soatni  boshqa  fanni  o`rganishi  uchun  sarflash  imkoniyatidan  mahrum  qiladi, 

shuningdek  u  bu  soatda  o`rganayotganligi  tufayli,  u  boshqa  shu  soatda  qilinishi 

kerak bo`lgan mudrash, velosiped haydash, televizor ko`rish va vaqtbay hisobiga 

pul topishdan voz kechadi.  

 

Yoki ota onani oila a’zolari o`rtasida daromadni qay darajada taqsimlashiga 

e’tibor  qarataylik.  Ular  oziq-ovqat,  kiyim-kechak  yoki  oila  bayramlariga  xarajat 

qilishadi. Yoki ular oila daromadlarini bir qismini nafaqa yoki bolalari kelgusida 

ta’lim olishiga saqlashlari mumkin.  

Qachonki  odamlar  jamiyatga  kirishganda  ular  turli  xil  qarorlarga  duch 

kelishadi. Ishlab chiqarilgan tovar va xizmatlarni qiymati oshishiga atrof muhitni 

himoyalashga  firmalar  o`z  resurslarini  bir  qismini  yo`naltirishini  ko`zda  tutuvchi 

qonunlar  olib  keladi.  Yuqori  narxlar  tufayli  bu  firmalar  kamroq  oylik  to`laydi, 

kamroq  foydada  ishlaganlari  uchun  yuqoriroq  narxlarni  belgilaydilar,  yoki  har 

uchchalasini birlashtiradilar. Shunday qilib ifloslanishni tartibga solish, toza atrof 

                                                           

4

 

Ushbu bob G. Menkyuning “Mikroiqtisodiyot tamoyillari” (N. Gregory Mankiw “Principles of Microeconomics” 7 e.) 

kitobining I bobi asosida tayyorlangan.

 

---

17 

 

muhitni  yo`lga  qoyish  natijasida  salomatlikni  yaxshilab,  u  fermerlar,  boshliqlar, 

ishchilar  va  xaridorlar  o`rtasida  daromadni  past  darajadagi  qiymatini  tartibga 

soladi.  Yana bir farq jamiyat samaradorligi va tenglik o`rtasidadir.  Samaradorik 

bu jamiyat cheklangan resurslardan eng yuqori foydani olishidir.  Tenglik  jamyat 

a’zolari o`rtasida o`sha foydalarni teng taqsimlash demakdir. 

Odamlarni qaror qabul qilishga tanlash tanishtirilganda, ular bizlarga qanday 

qaror  qabul  qilishlarini  aytishadi.  Talaba  psixologiyani  o`qishni  to`xtatdi,  chunki 

iqtisodiyotni  o`qishni  foydali  deb  topib,  o`qishni  kuchaytirdi.  Jamiyat  tabiatni 

himoya  qilishni  to`xtatmaydi,  chunki  tabiatni  tartibga  solish  bizning  yashash 

tarzimizdagi  materiallarni  kamaytiradi.  Shunday  qilib  iqtisodiyotning  muhim 

tarkibiy  qismi  bo`lgan  mikroiqtisodiyotni  o`rganish,  hayot  tanlovlarini  tan  olish 

bilan boshlanadi.