Mehnat samaradorligi.Texnologik jarayonlarni tarkibiga kirish uchun biz
ishlab chiqarish funksiyasiga qaytishimiz kerak K- jami capital va L- umumiy
mehnat Y-umumiy ishlab chiqarish hajmiga bog’liq. Shunday qilib ishlab chiqarish
funksiyasi
14
14
N. Gregory Mankiw. Macroeconomics (7
th
edition). USA, 2009, p 221
163
Y=F(K,L).
Biz endi ishlab chiqarish funksiyasi sifatida
Y=F(K,LxE)
yozamiz, E-yangi (va biro z mavhum) o’zgaruvchan mehnat samaradorligi deb
ataladi. Mehnat samaradorligi ishlab chiqarish haqidagi jamiyatning bilim aks
ettirish uchun mo’ljallangan usullari: mavjud texnalogiyalarni yaxshilaydi,
mehnat samaradorlidini oshiradi va har bir ish soati davomida tovarlar va
xizmatlar ishlab chiqarish uchun ko’proq hissa qo’shadi. Masalan, mehnat
samaradorligi ko’tarildi qachonki xx asr boshlarida ishlab chiqarish hajmi
oshganda va yana mehnat samaradorligi oshdi qachonki XX asr oxirlarida
kompyuterlashtirish joriy etilgan paytda. Mehnat samaradorligi ham ko’tariladi
qachonki sog’liqni saqlash, ta’lim va ishchi kuchi ko’nikmalari yaxshilanganda.
LxE ishchilarning samarali sonini o’lchash deb talqin etilishi mumkin. Bu
hisobga dolzarb xodimlar sonini L va har bir ishchini samaradorligi E. Boshqa
so’zlar bilan aytganda L ishchi kuchida ishchilar sonini o’lchagani, madomiki LxE
har ikkalasi ishga keladigan va ishlaydigan ishchilar va texnalogiyalarni
o’chashdir. Ishlab chiqarishni bu yangi turi umumiy ishlab chiqarish hajmi Y
kiritilgan capital K va ishchilar samaradorligi LxE ga bog’liqdir.
Texnologik taraqqiyot modeliga yondashuvning mohiyati ishchi kuchi L ni
kuchaytirishga o’xshab mehnat samaradorligi E ni ham kuchytirish demakdir.
Faraz qilaylik masalan ishlab chiqarish usullari oldindan 1980 va 2010 yillar
oralig’ida mehnat samaradorligi E ikki marta oshdi. Bu shuni anglatadiki 2010
yida bitta ishchi 1980 yida ikki ishchini o’rnini bosadi. Hattoki haqiqiy ishchilar
soni L 1980 yildan 2010 yilgacha o’zgarmas bo’lib qolgan, ishchilar
samaradorligi soni (LxE) ikki marta oshgan va tovarlar va xizmatlar ishlab
chiqarilishi kuchayishidan iqtisodiyot foyda ko’radi.
Texnalogik taraqqiyot haqida eng oson taxmin bazi bir o’zgarmas foiz g ni
o’sishi mehnat samaradorligi E ga sabab bo’ladi. Misol uchun, agar g=0,02
bo’lsa mehnat birligi har yili 2 foizdan ko’roq samaradorlikka ega bo’ladi. Ishlab
164
chiqarish hajmi xuddi ishchi kuchi 2 foizga ortgani kabi haqiqiy holatidan ortadi.
Bu shakl texnologik taraqqiyotning mehnatni mustahkamlashi deb ataladi va g
texnologik jarayonda mehnatni mustahkamlash tezligi deb ataladi. Chunki ishchi
kuchi L tezlikda o’sayapti va mehnat birligining har bir samaradorligi E o’sish
tezligi g ishchilarning samaradorligi soni LxE n+g da ortib bormoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: |