"makroiqtisodiyot"

Ishlab chiqarish samaradorligiga ta`sir etuvchi omil 
Buxgalteriya  hisobiga  ko`ra  kishi  boshiga  to`ri  keladigan  daromadni  xalqaro 
farqlari  mavjud  bo`lib,    bunda  ishlab  chiqarish  omillarida  ham  farqlar  mavjud 
bo`lib, ularning ishlab chiqarish faktorlaridan iqtisodiyotda foydalanish jismoniy 
va inson kapitali yoki samaradorligidagi farqlar deyishi mumkin. Bunda qashshoq 
bir  mamlakatning  ishchisi  kambag`al  bo`lishi  mumkin  chunki  bunda  yetarlicha 
ko`nikma  va  qobilyatlarga  ega  bo`lmagan  va  ko`nikmalardan  yaxshi    foydalana 
olmaydi.  Bu  masalani  bayon  qilish  uchun  Solou  modeli  kambag`al  va  boy 
o`rtasida katta farq yo`qligini tushuntirib (jamg`arma kapitali shu jumladan inson 
kapitali) yoki ishlab chiqarish o`rtasidagi farqlarni tushuntiradi.  
    Ko`p tadqiqotlar qilinganidek bu daromadning har ikkala turi nisbiy ahamyatini 
baholashga  harakat  qilingan.  Aniq  javobda  o`qishga    o`rganish  o`zgaradi,  lekin 
to`planish    omili  va  ishlab  chiqarish  samaradorligi  paydo  bo`ladi.  Bundan 
tashqari samaradorligi yuqori bo`lgan  mamlakatlarda jismoniy  va inson kapitali 
odatda samarali omillardan foydalanadi deb umumiy xulosa qilishimiz mumkin.
17
 
  Buni ijobiy talqin qilishni bir necha yo`llari bor. Faraz qilaylik jamg`arilgan 
mablag`lardan  rag`batlantirish  uchun  foydalanib  samarali  iqtisodiyotga  erishish 
mumkin.  Inson  yaxshi  faolyati  mobaynida  iqtisodiyotda  inson  kapitali 
jamg`armalari rag`batlantirishga ega bo`lishi mumkin. Yana bir taxmin bu kapital 
katta  jamg`arma  samaradorligiga  sabab  bo`lishi  mumkin.  Agar  ijobiy  holatlar 
mavjud bo`lsa ishlab chiqarish  
funksiyalari  yaxshiroq  bo`lishi  kerak,  shundan  keyin  mamlakatlar  mablag`larini  
tejab qoladi va invistitsiya qiladi (agar  bu izlanishlarda yaxshi ishlab chiqarish 
vazifalari bor bo`lsa ). Shunday qilib, katta ishlab chiqarish samaradorligi katta 
jamg`arma  bo`lishiga  yoki  boshqa  natija  bo`lsihiga  olib  keladi.  Oxirgi  xulosa 
o`rnida  har  ikkala  ishlab  chiqarish  va  jamg`arish  samaradorligi  uchinchi 
o`zgaruvchi  tomonidan  boshqariladi.  Balki  uchinchi  o`zgaruvchi  hukumatning 
                                                           
17
Robert E. Hall and Charles I. Jones, “Why Do Some Countries Produce So Much More Output per Worker Than 
Others?”  Quarterly  Journal  of  Economics  114  (February  1999):  83–116;  and  Peter  J.  Klenow  and  Andres 
Rodriguez-Clare, “The Neoclassical Revival in Growth Economics: Has It Gone Too Far?” NBER Macroeconomics 
Annual (1997): 73–103.
 

---

170 
 
siyosatini  o`z  ichiga  oluvchi  jarayon  bo`lib  mamlakatning  muassasalari  sifat 
darajasi  hisoblanadi.  Bir  iqtisodchi  butun  bir  mamlakatni  vaqt  davomida  
boshqaradi. Yomon siyosat xuddi yuqori inflatsiya singari haddan tashqari budjet 
kamomadiga sabab bo`lib keng tarqalgan bozor aralashishiga va keng tarqalgan 
korrupsiyani qo`ldan qo`lga o`tishiga sabab bo`ladi.