"makroiqtisodiyot"

10
 
Biz  iqtisodiyot  Oltin  qoidaga  qay  darajada  bo`ysinishini  qanday  ayta 
olamiz?  Bu  savolga  javob  ishchi  boshiga  barqaror  darjasida  istemolni 
aniqlashimiz  kerak.  Keyin  bizeng  ko`p  istemolni  barqaror  holatini  ko`rishimiz 
mumkin. 
 
Kishi  boshiga  barqaror  holatni  toppishda  biz  milliy  daromaddan 
boshlaymiz. 
y =c+ i 
va qaytadan belgilab  
c =y – i. 
Istemol ishlab chiqarishning minus sarmoyasidir. Chunki biz barqaror holat 
istemolini  topishni  hohlaganimizda  investitsiya  va  ishlab  chiqarish  hajmining 
barqaror  qiymatini  o`rniga  qo`yamiz.  Ishchi  boshiga  ishlab  chiqarish  barqaror 
holati  f(k*)  ,  k*  ishchi  boshiga  kapitalning  barqaror  holatidir.  Bundan  tashqari 
barqaror  holatda  asosiy  kapital  o`zgarmaydi  investitsiya  tenglamasini 
qadrsizlanishi dk*. y ni o`rniga f(k*) ni va I ni o`rniga dk* ni qo`yib ishchi boshiga  
istemolni barqaror holatini yozishimiz mumkin.   
 
 
 
 
 
 
c* = f (k*) − 
 k*. 
Bu  tenglamaga  ko`ra  istemolning  barqaror  holati  eskirishning  barqaror 
holatini  qoplagandan  keyin  ishlab  chiqarishning  barqaror  holatida  hayotning 
qandayligini  ifodalashdir.  Bu  tenglamada  barqaror  holat  istemolining  natijasida 
barqaror holat kapitalini ikkita qarshi effekti bor kuchayishi uchun. Bir  tomondan  
ko`proq kapital ko`proq ishlab chiqarish demakdir. Boshqa tomondan esa ko`proq 
kapital ishlab chiqarish deganning manosi kapitalni qaytadan joylab  foydalanish 
demakdir.  
                                                           
10
Edmund Phelps, “The Golden Rule of Accumulation: A Fable for Growthmen,’’ American Economic Review 51 (Sentabr 
1961): 638–643 b.
 

---

154 
 
 
 
 
12-6  rasmda  asosiy  kapital  barqaror  holatning  funksiyalari  sifatida 
barqaror  holat  eskirishi  va  barqaror  holat  ishlab  chiqarishi  nomoyon  bo`ladi. 
Istemolning  barqaror  holati  eskirish  va  ishlab  chiqarish  o`rtasidagi  farqdir.  Bu 
rasm  istemolni  maksimallashtirgan  darajadagi  oltin  qoidaning  asosiy  kapital 
ko`rinishidir.  
Statsionar  holatni  taqqoslab  eskirish  va  ishlab  chiqarishni  har  ikkala 
natijasi  kapitalning  balandroq  darajada  bo`lishini  biz  yodda  tutishimiz  kerak. 
Agar  asosiy  kapital  past  bo`lsa  oltin  qoidada  ishlab  chiqarish  va  asosiy  kapital 
eskirishga  qaraganda  ko`tariladi,  shuning  uchun  istemol  ortadi.  Bu  holda  ishlab 
chiqarish funksiyasi dk* ga qaraganda tikroq ko`tarilgan shuning uchun teng ikki 
y chiziq orasidagi tafovut qaysiki istemol tenglamasida k* ko`tariladi. Agar asosiy 
kapital  oltin  qoida    darajasidan  yuqori  bo`lsa  asosiy  kapitalni  ko`tarilishi 
istemolni  kamaytiradi  chunki  ishlab  chiqarishni  ortishi  eskirishni  ortishiga 
qaraganda  kamroq  bo`ladi.  Shu  sababdan  ishlab  chiqarish  funksiyasi  dk* 
liniyasiga  qaraganda  tekisroq  shuning  uchun  istemol  bilan  k*  o`rtasidagi 
nishabalik kuchayadi. Kapitalni oltin qoida darajasida ishlab chiqarish funksiyasi 
va dk* bir xil qiyalik mavjuddir va istemol o`zining eng cho`qqisida.  
Oltin  qoida  xarakterlovchi  oddiy  holat  darajasidir.  Ishlab  chiqarish 
funksiyasi  qiyaligi  kapitalning  marjinal  mahsuloti  MPK.dk*  ning  qiyaligi  d  dir. 
Chunki k* tenglamani ikkita qiyaligi oltin qoida tenglamasini tasvirlaydi. 
Barqaror 
holatda ishlab 
chiqarish va 
eskirish
 
Barqaror holatda  Oltin 
Qoidadan quyida, 
barqaror holatda  
kapitalni kuchaytirib 
barqaror holatda 
iste'molini oshiradi. 
Barqaror holatda Oltin 
Qoidadan yuqorida, 
barqaror holarda 
kapitalni oshirib 
barqaror holatda 
istemolni kamaytiradi.
 
 
Barqaror-holatda eskirish      
(va investitsiya),, dk * 
Barqaror-holatda 
ishlab chiqarish, f (k 
*)