Maktabgacha yoshdagi

Shaxsning faolligi va yo‘naltirilganligi. Odam shaxs sifati-

da doim qandaydir faoliyatda bo‘ladi va ana shu turli-tu-

man faoliyatlarda shaxsning faolligi namoyon bo‘ladi. Shaxs-

ning faolligi deganda biz odamning tevarak-atrofidagi tashqi 

muhitga ko‘rsatadigan ta’sirini tushunamiz. Tashqi muhit bi-

lan faqat odamlargina emas, balki hayvonlar ham o‘zaro mu-

nosabatda bo‘ladilar. Lekin bu munosabatlar o‘rtasida keskin 

farq mavjud. Hayvonlar tevarak-atrofdagi tashqi muhitga pas-

siv ravishda mos lashib yashaydilar. Ular o‘z hayot faoliyatlari-

da tabiatdagi, ya’ni tashqi muhitdagi tayyor narsalardan foy-

dalanadilar. Odam esa, tevarak-atrofidagi tashqi muhitga faol 

ta’sir qilib, uni o‘z irodasiga bo‘ysundiradi hamda o‘zgartirib, 

o‘z ehtiyojlarini qondirishga xizmat qildiradi.

Odam shaxsining faolligi uning turli-tuman ehtiyojlari-

da, qizi 

qishlarida, yo‘nalishida, dunyoqarash va ishonch-

e’tiqodlarida namoyon bo‘ladi.

Inson ehtiyojlarining qondirilishi

Jonli mavjudot hayot kechirishning yaqqol shart-sharoitlari-

ga qaramligini ifoda etuvchi va mazkur sharoitlarga nis batan 

---

65

faolligini namoyon qiluvchi holat ehtiyoj deb ataladi. Odam-

ning ehtiyoji unga ta’lim va tarbiya berish jarayonida shakl-

lanadi, ya’ni insoniyat tomonidan yaratilgan ijtimoiy taj riba, 

ko‘nikma, malaka, odat, ma’naviyat, qadriyatlar bilan yaqindan 

tanishish, ularni o‘zlashtirish orqali amalga oshiriladi. Odam 

boshqa mavjudotlardan farqli o‘laroq, ijtimoiy-tarixiy taraqqi-

yot davrining xususiy ehtiyojlariga xizmat qiluvchi muayyan 

buyumni zarurat talabiga binoan qayta o‘zgartirishga, takomil-

lashtirishga qodir ongli zot dir. Shu bois odamning o‘z ehtiyoj-

larini qondirish jarayoni ijtimoiy-tarixiy taraqqiyot darajasi bi-

lan o‘lchanadigan faoliyat shakli va turini egallashning faol, 

muayyan maqsadga yo‘naltirilganligi, ma’lum rejaga asoslan-

gan ijodiy ko‘rinishi sifatida alohida ahamiyat kasb etadi.

Ehtiyojlar ijtimoiy va shaxsiy xarakterga ega:

1.  Shaxsiy ehtiyojni qondirish uchun ijtimoiy mehnat mah-

sulidan foydalaniladi (mas. non yeyish uchun mehnat qilish 

ke rak).

2.  Shaxsiy ehtiyojni qondirish uchun ijtimoiy muhitda tarkib 

topgan vosita va usullardan foydalaniladi (mas. ovqat pishirish 

uchun qozon, gaz va hokazolar kerak).

3. Shaxsiy ehtiyojlar o‘ziga mansub guruhning ehtiyojlari-

dan kelib chiqadi (mas. ma’ruzachi guruhga kerak ma’ruzani 

tayyorlab keladi).

Har qanday shaxsdagi mavjud ehtiyojlarni 2 guruhga bo‘lish 

mumkin: