Toshkent davlat yuridik instituti fuqarolik huquqi

Shartnom a  shartlarin i  buzganlik  uchun  javobgarlik.  P u d ra t 

shartnom asi  bo'yicha  javobgarlik  h ar  ikki  tarafning  o'z  m ajburiyatlarini 

bajarm agan  yoki  lozim  darajada  bajarm agan  hollarida  kelib  chiqadi.

A ksariyat  hollarda  buyurtm achining  javobgarligi,  ish  natijasini  o'z 

vaqtida  qabul  qilmaganda,  shartnom a  bahosini  o'z vaqtida  to'lam aganda, 

pudratchining  ishi  tijorat  siri  yoki  uchinchi  shaxslarga  oshkor  qilmaslik 

bilan  bog'liq  bo'ladigan  bo'lsa  va  uni  oshkor  qilm aslik  b u y urtm ach i 

zim masiga  m ajb u riy at  sifatida  yuklatilib,  buyu rtm ach i  tomonidan  bu 

m ajburiyatga rioya etilmaganda va boshqa hollarda kelib chiqadi. Aksariyat 

hollarda buyurtm achi fuqaro bo'lsa u iste’molchi huquqlaridan foydalanib, 

“iste’molchi  ham isha  haq”  tamoyilidan  foydalanadi.

Topshirilgan  ishni  pudratchi  o'z  hisobidan  am alga  oshiradigan  va 

ishni  b a ja rish   usulini  o'zi  tan lay d ig an   bo'lsa  p u d ra tc h i  o'zi  b e rg a n

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

m ateriallar va uskunalarning sifati tegishli darajada bo'lmaganligi uchun, 

shuningdek uchinchi shaxslar huquqlari bo‘lgan m ateriallar va uskunalam i 

berganligi  uchu n  javobgar  bo'ladi.  Shuningdek,  p u d ra t  shartnom asini 

bajarish  m unosabati  bilan  buyurtm achi  bergan  material,  uskuna,  qayta 

ishlashga (ishlov berishga)topshirilgan ashyo va pudratchi ixtiyoriga o'tgan 

boshqa  mol-mulk  saqlanmaganligi  uchun  pudratchi  javobgar  bo'ladi.

Shartnom ada  pudratchining  yordam chi  pudratchi  olishga  huquqi 

bo'lsa u holda FKning 241, 334 va 634-moddalariga asosan  bosh pudratchi 

b u y u rtm ach in in g   p u d ra t  shartn o m asi  bo'yicha  o'z  m ajb u riy a tla rin i 

bajarm aganligi  yoki  lozim  darajad a  bajarm aganligi  uch u n   yordam chi 

pudratchi  oldida  javobgar  bo'ladi,  buyurtm achi  oldida  esa,  yordamchi 

p u d ratc h i  o'z  m ajb u riy a tla rin i  b ajarm ag an lig i  yoki  lozim  d a ra ja d a  

bajarmaganligining  oqibatlari  uchun  javobgar  bo'ladi.

Agar  qonun  yoki  pudrat  shartnom asida  boshqacha  tartib  nazarda 

tutilgan  bo'lmasa,  buyurtm achi  va  yordam chi  pudratchining  h a r  biri 

bosh pudratchi bilan tuzgan shartnom alar buzilishi  bilan bog'liq  talablam i 

bir-biriga  qo'yishga  haqli  emas.

U sh b u   m o d d an in g   b irin ch i  q ism id ag i  q o id ala rn i  yoki  p u d ra t 

shartnomasini  buzib,  shartnomani  bajarish  uchun  yordamchi  pudratchini 

jalb qilgan pudratchi ushbu yordamchi pudratchi shartnom ani  bajarishda 

qatnashib,  yetkazgan  zarar  uchun  buyurtm achi  oldida  javobgar  bo'ladi.

Bosh pudratchining roziligini olgan holda buyurtm achi ayrim  ishlarni 

bajarish uchun boshqa  shaxslar bilan shartnom a  tuzishga  haqli.  Bu  holda 

m azkur shaxslar ishni bajarmaganligi  yoki lozim darajada  bajarmaganligi 

uchun  bevosita  buyurtm achi  oldida  javobgar  bo'ladilar.

P u d rat  shartnomasida  boshqacha  tartib  nazarda  tutilgan  bo'lmasa, 

pudratchi  ishni  bajarishning  boshlang'ich  va  oxirgi,  shuningdek  oraliq 

m uddatlarini  buzganlik  uchun  javobgar  bo'ladi.

Agar pudratchi buyurtm achi bergan materialni tegishli suratda qabul 

qilib olayotganida undagi kamchiliklami aniqlash m um kin bo'lmaganligini 

isbot qila olmasa,  u buyurm achi bergan m aterialning kamchiliklari tufayli 

ishning  lozim  darajada  bajarilmaganligi  uchun  javobgar  bo'ladi.

FKning  650-moddasida  ishning  sifati  lozim  darajada  bo'lmaganligi 

uch un  pu d ratch inin g   javobgarligi  n azarda  tutilgan.  U nga  asosan  ish 

p u d ratc h i  tom onidan  p u d ra t  sh a rtn o m a sid an   chetga  ch iq q an   holda 

bajarilib,  ish  natijasini  yom onlashtirgan  bo'lsa  yoki  uni  shartnom ad a 

nazarda tutilgan m aqsadlar uchun yoxud shartnom ada yaroqsizlik haqida 

teg ish li  s h a r tla r   b o 'lm a g a n   ta q d ir d a ,  o d a td a g i  m a q s a d la r  u c h u n  

fo ydalanishga  yaroqsiz  qilib  q o 'y a d ig a n   boshqa  k a m c h ilik la r  bilan

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

bajarilg an   b o isa ,  b u y u rtm ach i,  basharti  qonunda  yoki  shartnom ada 

b o sh q a c h a   ta r tib   n a z a rd a   tu tilg a n   b o 'lm asa,  o'z  xohish iga  k o 'ra  

pudratchidan:

kamchiliklarni  oqilona  m uddatda  bepul  b artaraf  etishni;

ish  uchun  belgilangan  bahoni  mutanosib  ravishda  kamaytirishni;

shartnom ada  buyurtm achining  kamchiliklarni  bartaraf  etish  huquqi 

nazarda  tutilgan  boisa,  ularni  bartaraf  etishga  qilgan  o'z  xarajatlarini 

qoplashni  talab  qilishga  haqli.

Pudratchi  ishdagi o'zi javobgar bo'lgan kamchiliklarni  bartaraf etish 

o'rniga,  buyurtm achiga  shartnom ani  bajarishni kechiktirganlik  natijasida 

yetkazgan  zararni  qoplagan  holda  ishni  yangidan  bepul  bajarib  berishga 

haqli.  B unday  holda  buyurtm achi  ilgari  o'ziga  topshirilgan  ish  natijasini, 

a g a r  ishning  h a ra k te rig a   k o 'ra   uni  q ay tarib   berish  m um kin  b o isa , 

pudratchiga  qaytarib  berishi  shart.

A gar ishdagi  p u d rat shartnom asi shartlaridan chetga  chiqishlar yoki 

boshqa  xil  kamchiliklar  jiddiy  va  bartaraf  etib  bo'lm aydigan  darajada 

bo'lsa yoxud aniqlangan kamchiliklar buyurtm achi tomonidan belgilangan 

oqilona  m uddatda  b artaraf  etilm agan  boisa,  buyurtm achi  shartnomani 

bajarishdan  bosh  tortishga  va  keltirilgan  zararni  qoplashni  talab  qilishga 

haqli.

P u d ra t  shartnom asining  m uayyan  kam chilik  uchun  pudratchini 

javobgarlikdan  ozod  qilish  to'g'risidagi  sharti,  ag a r  bunday  nuqsonlar 

p u d ra tc h in in g   aybli  h a ra k a tla ri  yoki  h arakatsizligi  tufayli  v u ju dga 

kelganligi  isbotlansa,  pudratchini  javobgarlikdan  ozod  qilmaydi.

Ishni  bajarish  uchun  m aterial  bergan  pudratchi  uning  sifati  uchun 

sotuvchining  sifati  lozim  darajada  bo'lmagan  tovar  uchun  javobgarligi 

to'g'risidagi  qoidalar  bo'yicha  javobgar  bo'ladi.

Shartnomada  nazarda  tutilgan  kafolat muddati  ikki  yildan  kam  bo'lib, 

buyurtm achi ish natijasidagi kamchiliklarni kafolat m uddati tamom bo'lgach, 

biroq ushbu moddaning beshinchi qismida nazarda tutilgan paytdan e’tiboran 

ikki  yil  davom ida  an iq la g an   va  b u  kam chiliklar  ish  natijasi  o'ziga 

topshirilgunicha  yoki  topshirish  paytiga  qadar  yuzaga  kelgan  sabablarga 

ko'ra  paydo  bo'lganligini  isbot  qilsa,  ular  uchun  pudratchi javobgar  bo'ladi.

P u d ra t shartnomasining alohida turlarida javobgarlik o'ziga xos tarzda 

qo'llaniladi.  T araflarning  javobgarlik  m asalalari  h a tto   m axsus  qonun 

hujjatlari  asosida  ham   belgilanishi  m um kin

Masalan,  2000-yil  15-dekabrda  qabul  qilingan  “Qurilish  sohasidagi 

huquqbuzarliklar  uchun  yuridik  shaxslarning  javobgarligi  to'g'risida”gi 

qonun,  O'zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  M ahkam asining  2003-yil  17-

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

se n ta b rd ag i  404-son  qarori  bilan  tasd iq lan g an   “Q urilish  sohasidagi 

h u q u q b u z a rlik la r  uchun  y u rid ik   sh ax slarg a  solinadigan  jarim alarn i 

undirish tartibi to‘g ‘risida”gi Nizom va boshqalarni keltirib o'tish mumkin.