“OTSUSTVIYE NA RABOTE “ hujjati kiritilganda xodimning qachon ishga qaytishi
nomalum bo’ladi. Shuning uchun hodim ishga qaytgan sanada “VOZVRAT NA
RABOTU” hujjati yaratilishi kerak. Ana shunda tableni aniq to’ldrish mumkin
bo’ladi.
MAVZU:TASHKILOTLARDA MENEJERLIK FAOLIYATINI YURITISH
Menejerning korxona faoliyatidagi o’rni
Menejer ega bo’lishi kerak bo’lgan xususiyatlar
(Korxonaning ma’muriyat bo’limida o’talgan amaliyot kunlari)
Menejer – tashkilotning azosi bo’lib, boshqaruv faoliyatiniamalga oshiradigan
va boshqaruv vazifalarini hal etishga masul bo’lgan xodimlar. Yuqori
masuliyat bilan aytish mumkinki menejerlar tashkilot uchun eng zaruriy
insonlardir. Albatta, har bir menejer oldiga qo’yilgan vazifa, mas’uliyat
bo’yicha tashkilot uchun xar xil muhimlikda urin egallaydilar, chunki ular
tomonidan bajarilayotgan vazifalar mazmuni, mas’uliyati va hajmi bo’yicha
har xil hamda tashkilotning boshqaruv iyerarxiyasi bo’yicha
taqsimlanadi.Menejerlar deb, boshqaruv san’ati va mahoratiga ega bo’lgan
malakali va yollanib ishlaydigan mutaxassislarga aytiladi. Har bir menejer
ma’lum kapital to’plab o’z ishini ochishi mumkin va tadbirkorlik faoliyatini
tashkil etishi mumkin. Ammo hamma tadbirkor menejer bo’la olmasligini
uzoq muddatli tajriba ko’rsatmokda. Chunki menejer bo’lish uchun faqat yoki
bilim yoki mutaxassislik haqida diplom bo’lishi yetarli emas. Bunda ollohdan
atalgan qobiliyat – tashkilotchilik, yetakchilik, o’z so’zini o’tkaza biladigan,
muloqotni bilish san’atiga ega va shunga o’xshagan xislatlarga ega bo’lishi
kerak.Jadvaldan ko’rinib turganidek, qancha rahbar yuqoriroq pog’onani
egallasa u ko’proq e’tiborni boshqarish strategiyasini belgilashga, aksincha,
qancha quyi bosqichda bo’lsa ishlab chiqarish sirlarini chuqurroq bilishni
taqozo etarkan.Menejerlar yaxshi taktikkina bo’lib qolmay, strateg ham
bo’lishlari kerak. Ular bozor ehtiyojlarini inobatga olishlari, bozorning
shakllanishida ta’sir etish, talabdagi o’zgarishga egiluvchan shaklda javob
berish, u maqsadni aniq tasavvur qila olish, ertangi kun muammolarini
yechish uchun bugundan taraddud ko’ra olish, texnik yutuq va iqtisodiy
ijtimoiy rivojdan orqada qolmaslik uchun va samarali xo’jalik yuritish kerak.
Bunga erishish uchun iqtidorli boshqaruv apparatiga ehtiyoj seziladi. Bozor
sharoitlarida yaxshi natijalarga erishish uchun kadrlar tayyorlash tizimiga
yangi talablar qo’yiladi, bu tizimda universitet va institutlar alohida o’rin
egallashi lozim, oliy va o’rta maxsus o’quv yurtlarida yangi tipdagi,
iqtisodiyotni yaxshi biluvchi, boshqaruvning iqtisodiy, ijtimoiy-psixologik
usullari va texnika vositalarini qo’llay oluvchi menejerlar tayyorlanishi lozim.
Mutaxassis egallagan bilimlar tez eskirgani sababli, uni doimo
takomillashtirib borish lozim. Agar rahbar o’z bilimini takomillashtirib
bormasa, eski bilimlariga tayanib qolishi, ishlab chiqarish bundan zarar
ko’rishi mumkinligini tajribada ko’rish mumkin. Olingan maxsus bilimga
doimo to’ldirilib borilishi lozim bo’lgan asos sifatida qarash kerak. Bozor
munosabatlari sharoitida texnik ma’lumotga ega bo’lgan ishlab chiqarish
rahbarlari ayniqsa iqtisodiyot, marketing, ishlab chiqarishni tashkil etish .Shu
yuqoridagi berilgan yo’nalishlarda menejerlar faoliyatini yaxshi rivoj
topishida o’zining axloqi juda muhim rol o’ynaydi. Shu sababli hozirgi zamon
talabi ham menejerlarning professional bo’lishlarini talab qiladi. Xulosa qilib
shuni aytish mumkinki, zamonaviy boshqarishda rahbarlarning axloqiy
yo’nalishlari bo’yicha rivojlangan davlatlar tajribalari asosida ish olib borish
maqsadga muvofiq bo’ladi.Menejerning mehnati, tovar ishlab chiqaruvchilar
mehnatining ajralmas qismi bo’lib menejmentning funksiyalari operativ
bajarilishi to’g’ri tashkil qilinishiga bog’liq bo’ladi va ishlab chiqarish
natijasiga ta’sir ko’rsatadi. Menejerning mehnati aqliy, ijodiy xarakterlarni
o’zida mujassam etadi. Boshqaruv mehnati ishlab chiqarishga bevosita
moddiy ta’sir ko’rsatmaydi, ammo ularning mehnati samarali bo’ladi.
Boshqaruv mehnatining natijasi murakkab hisoblanadi. Boshqaruvchilik
mehnatining o’ziga xos xususiyati uning aniq o’lchovini belgilash mumkin
emasligidadir.
Boshqaruvchilik mehnatining predmeti ishlab chiqarishning moddiy unsuri
emas, balki axborot, har xil hujjatlar, boshqaruv yechimlari hisoblanadi.
Menejer mehnatida axborotni qayta ishlash, ta’minlash va saqlash asosiy
o’rinni egallaydi. Bitta buyum ishlab chiqaruvchining texnologik
operatsiyasiga beshtagacha va undan ko’p operatsiyalar to’g’ri
keladiBoshqaruv maqsadga yo’naltirilgan jarayondek, avvalambor insonlarni
boshqarishdir.
Inson ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarga ta’sir etuvchi asosiy komponentdir
va har qanday jamiyatda u bir vaqtning o’zida boshqaruvning ham ob’ekti,
ham sub’ekti bo’la oladi. Har qanday inson u egallagan lavozimidan qat’iy
nazar vakolatli organlarda o’z aksini topgan jamiyat tomonidan boshqariladi.
Har qanday darajadagi rahbar o’zining hoxishi bo’yicha boshqarmaydi. Teng
huquqli jamiyatda jamiyat tomonidan nazoratdan hech kim erkin emas,
hattoki eng yuqori darajali rahbar - Prezident ham. Jamiyatning har bir a’zosi
boshqariluvchi hisoblanadi, chunki u ma’lum bir jamoaga kiradi. Shu bilan
birga jamiyatning har bir a’zosi boshqaruvchi bo’lib hisoblanadi. U ishlab
chiqarishning haqiqiy xo’jayiniga, ya’ni mulkdoriga aylanadi, shuning uchun u
butun iqtisodiy, ijtimoiy-siyosiy va ma’naviy hayotda boshqaruvchi sifatida
ishtirok etadi. U yoki bu darajada u jamoaning ishlari bilan boshqarishda
qatnashadi.Menejer mehnati o’zini harakatlarida, operatsiyalarda, ya’ni
insonlarni boshqaruv jarayonini bajarganda mujassamlashadi. U yopiq siklik
formaga egadir. Boshqaruv jarayoni qo’yilgan maqsaddan boshlanib, vazifa va
vazifaning yechilishi bilan yakunlanib, maqsadga erishish bilan tugaydi.
Masala yechilgandan keyin, maqsadga erishishda, yana boshqa vazifa
qo’yiladi, yangi maqsad va yana boshqaruv jarayoni boshlanadi.
Korxonalarda menejer mehnati ko’pgina masalalarni hal qilishga qaratilgan
bo’ladi:
texnik, ya’ni uskunalardan foydalanishi, ishlab chiqarish maydonlari
bilan bog’liq, ishlab chiqarishni tashkillashtirish va hokazo;
texnologik, ya’ni loyihalashtirish va texnologik jarayonlarni
takomillashtirish bilan bog’liq;
iqtisodiy, ya’ni korxona ichki va tashqi muhitida iqtisodiy
munosabatlarni takomillashtirish;
tashkiliy, ya’ni ishlab chiqarish va mehnatni tashkil qilishda boshqaruv
tuzilmasini takomillashtirish bilan bog’liq;
ijtimoiy, ya’ni ijtimoiy munosabatlarni takomillashtirish bilan bog’liq va
hokazo.
Zamonaviy boshqaruv xodimlarining xarakteristiq xususiyatlari - yuksak
professionalizm va ishbilarmonlik xususiyatlari, boshqaruv bilimi asoslari va
iqtisodiy fikr yuritishdan xabari bo’lishi kerak. Yuksak ma’rifatli va
madaniyatli, demokratik, mohirlik va xalqqa hisob qila olish, xalqning
ehtiyojini bilishi kerak. Bundan tashqari maqsadni ko’ra olish ijtimoiy
muammolarni yecha olish, jamoani yarata olish va yo’naltirish xususiyatlariga
ega bo’lishi kerak.Biz doimo o’zgaruvchan olamda yashaymiz. Menejer buni
boshqalardan ko’proq va yaxshiroq tushunishi kerak. Gap faqat olamdagi yoki
xalqaro maydondagi katta o’zgarishlar haqida ketayotgani yo’q. Bozordagi
vaziyat o’zgaradi: talab o’zgaradi, iste’molchilarning qarashlari, bozordagi
narxlar, raqobat murakkablashadi, yangi tovarlar, texnologiyalar paydo
bo’ladi, ishchi kuchi sifatiga talab o’zgaradi. Menejerning kasbiy hayotda ham
bir qancha o’zgarishlar yuzaga keladi: inflyatsiya yuzaga keladi va rivojlanadi,
hamkorlik va xom ashyo yetkazib beruvchilar o’z majburiyatlarini
bajarishmaydi, yangi qonun-qoidalar chiqadi, yuqori malakali mutaxassislar
pensiyaga chiqishadi yoki boshqa korxonaga ishga o’tib ketishadi, aylanma
mablag’larda uzilish yuzaga keladi, yoki yanada samaraliroq potensial
sheriklar uchrab qoladi va hokazolar.Shuning uchun ham menejer har kuni va
har soatda o’zgaruvchan muhit sharoitiga tayyor turishi talab etiladi. Aks
holda o’zgarishlarni tezkorlik bilan qayd etib unga muvofiq choralar
ko’rmaslik tashkilot uchun yomon holatlarni yuzaga keltirishi va menejerni
bundan faol ish muhitidan chetlatilishiga olib kelishi mumkin. Bunday tez
o’zgaruvchanliklarni bartaraf etishda menejer uchun bitta imkoniyat bor-bu
qaror qabul qilish.
Yuqorida ta’kidlanganidek, o’zining (professional) kasbiy fao-liyati davomida
menejer ko’pgina o’zgarishlarga duch keladi va ularga nisbatan qabul qilingan
qarorlar turkumlari ham juda keng. Lekin qabul qilingan qarorlarni
birlashtiruvchi narsa mavjud bo’lib, bu uning faoliyati natijasi-o’z
mentalitetidir (o’zligi). Shu nuqtai nazardan boshqaruv faoliyati avvalambor
faoliyat mental xarakter sifatida tavsiflanadi. Shuning uchun ham menejerga
ma’lum mental quvvatga ega bo’lish va uni doimo rivojlantirish va
takomillash-tirib borish zarur.
Do'stlaringiz bilan baham: |