Atom yadrosi ya zarralar fizikasi

P(AZ)= Pa+ Plm,
P ( A ,Z )  =
 0;
hy a
(3.3.3)
(3.3.4)
M
j a = M hyj ^ ,  
т ^ = ^ - д „
M hva
(3.3.2) shartdan
Ea =Ta +Tlva=Ta + — ^ -T a = (l +
M„
M
hva
м
hya
T  =
M
hya
M a + M hm
-E„
Xuddi shuningdek,
T
 
=
hva
M a + M hya
(3.3.5)
(3.3.6)
Shunday  qilib,  a-y e m irilish   energiyasi 
E
  ning  asosiy  qismi  a -z a rra  
kinetik  energiyasiga,  ozgina  (~2%  ga  yaqin)  qisminigina  hosilaviy  yadro 
tepki  energiyasiga sarf boMar ekan.
M asalan, 
2^ B i —>20^ T l  + a
  yem irilishda
Ea  =  6,203 MeV.
(3.3.5) va (3.3.6) formulalarga ko‘ra:
M„ 
„ 
4
T
 
=
hva
M a
 + 
M(Tl)
4 + 208
■6,2 MeV = 1 1 1 7  MeV;

---

Та
  = ------------
6 ,2  MeV = 6 ,OS MeV.
a
 
4 + 208
Alfa-yem iriluvchi yadrolar bo‘yicha tajriba xulosalari:
1) Ko‘pgina yadrolardan chiquvchi a-zarralar energiyasi monoxromatik.
2)  Ayrim  hollarda  energiyalari  b ir-b irlariga  yaqin  boMgan  bir  necha 
m onoxrom atik  a-zarralar  ch iqadi,  bunga  a lf a - y e tn ir ilis h n in g   no zik 
s tru k tu ra si deyiladi. Masalan,
Tai
  = 4,88 
M eV
 (96%) 
88 
a 
Ta2  =
 4,68 
M eV
 (4%)  •
Qavs ichida a-zarralar intensivligi foiz hisobida keltirilgan.
A lfa-ye m irilish n in g   nozik  strukturasi  dastlabki  y e m irilu v c h i  ona 
yadroning  hosilaviy  yadro  uyg‘ongan  holatlariga  yem irilish  tufayli  hosil 
boMadi. H osilaviy yadrolar uyg‘ongan holatidan gamma-kvantlarchiqarish 
bilan asosiy holatga o‘tadi (3.1-rasm).
A lfa spektr nozik strukturasi hosilaviy yadroning u yg‘ongan holatlari va 
energiyalarini, y a ’ni yemirilish  sxem asini aniqlash  imkoniyatini  beradi.
A lfa-sp ektr  nozik  strukturasida  o0-en e rg iya si  y e m irilish   e n erg iy a 
qiymatiga mos kelsa,  qolgan 
a x,  a2... -
 zarralar energiyalari  mos  ravishda 
uyg‘onish energiya qadar kechik chiqadi.
B a’zi hollarda o‘tish alfa-yemiriluvchi ona yadroning uyg‘ongan holatidan 
hosilaviy yadro  asosiy  holatiga yem irilish  bilan  ro‘y  berishi  mumkin.  Bu 
alfa  zarralar  kinetik  energiyasi  u yg‘onish  energiyasi  qadar  katta  boMadi.

---

Bunday alfa-zarralar uzoq yuguruvchi alfa-z arralar deb ataladi (3.2-rasm). 
Bunda 
a v av a3
  lar a 0-dan u yg‘onish  energiyalari  qadar energiyalari  ortiq. 
Uzoq  yuguruvchi  л-zarralar yemiriluvchi  yadroning yem irilish  sxemasini 
aniqlash  imkoniyatini  beradi.
3) Alfa-zarralar intensivligi energiyasiga bogMiq boMib, energiyasi ortishi 
bilan  intensivligi  keskin osha boradi.
4)  T abiiy  radioaktiv  izotoplardan  chiquvchi  a-z arrala r en ergiyalari 
4 
MeV< T < 9
 M eF o raligid a, bu yadrolarning yarim  yem irilish  davrlari