‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi saodat sultonsaidova, ‘lmas sharipova



Download 3,4 Mb.
Pdf ko'rish
bet73/152
Sana31.12.2021
Hajmi3,4 Mb.
#261431
1   ...   69   70   71   72   73   74   75   76   ...   152
Bog'liq
O'zbek tili stilistikasi (S.Sultonsaidova, O'.Sharipova)

mo‘1 hosil olingan.
Bu  gapdan  anglashiladigan  ish-harakat  o ‘tgan  zamonda  yuz 
beigan.  Lekin  -di  bilan  ifodalangan  fe'ldan  aniq  bajarilganlik  va 
fikrning  davomi  yo'qligi,  bu  fe’l  sifatdosh  bilan  qo ‘llanganda 
harakatning boshlanganligidan  darak beruvclii  m a’no  anglashiladi.
58
www.ziyouz.com kutubxonasi


Yana misolga e’tibor beraylik:
Daraxtlar  gullagan,  charaqlagan  oftob  shahrimizning  ko ‘rkiga 
k o ‘rk  qo‘shgan.
Dcm ak,  -di  affiksi  tugallik,  -gan  esa  davom iylikni  bildiradi, 
-yap,  -yotir,  -moqda shakllari ham hozirgi  zamonni bildiradi.
Lekin  ular ayrim  m a’no  nozikliklari  bilan  farqlanadi.  Masalan: 
yozyapmiz-yozayotirmiz-yozmoqdamiz.  Bu shakllaming har biri o ‘ziga 
xos  m a’noga  ega  b o ‘lishidan  tashqari,  nutq  stillari  bo ‘yicha  ham 
farqlanib ishlatiladi.  -yap og‘zaki adabiy nutqqa xos,  -yotir va -moqda 
kitobiy nutqqa xos.
F e ’l  mayllari  turli  modal  m a’no  ifodalaydi.  Bu  bilan  m uhim  
stilistik vosita bo‘lib xizmat qiladi.  Misollami qiyoslaylik:
Sizning  aytganingiz  boUsin,  biz  ham  tomosha  qilaylik.
Sizning  aytganingiz  bo'lsa,  biz  ham  tomosha  qilardik.
Sizning  aytganingiz  bo‘ladi,  biz  ham  tomosha  qilamiz.
Bu  misollar  ham   har  uchala  maylni  aks  ettiradi.  Birinchi  va 
ikkinchi  misollarda  modallik,  ya’ni  stilistik  ottenka  (turi)  kuchli, 
uchinchisida esa neytrallik aks eltiriladi.
Shart  mayli  aslida  shartlilikni  ifodalasa  ham ,  badiiy  nutqda 
buyruqni yumshatish, iltimos m a’nolarini bildirish uchun ishlatiladi.
Masalan: Agar malol  kelmasa, jim   o‘tirsangiz.
Eshikni narigi tomonidan yopsalar va  hokazo.
Mayl shakllari shaxs-son shakllari bilan birgalikda kuchli stilistik 
vosita  bo ‘lib  xizmat  qiladi.  M a'lum ki,  1-shaxs  birlik  va  ko'plikda 
buyruq-istak maylida  istak ifodalanadi, 2—3-shaxslarda esa buyruq 
ifodalanadi.  Masalan:
birlik 
ko‘plik
Men yozay 
Biz yozaylik
Sen yoz 
Siz yozing
U yozsin 
Ular yozsinlar
Lekin  ba’zi  hollarda  buyruq  bilan  birga  istak,  iltimos  ham  
ifodalanadi:
Qatra  yosh  tommasin  aslo  biror zum,
Munis  onalaming yanoqlariga.
Keksa  chol sen  tomon  boqqay  intizor,
Oftobim,  unga  ham  rahm  etgil zinhor.  (Abdulla  Oripov)
59
www.ziyouz.com kutubxonasi


2—3-shaxsda  sof  buyruq  yoki  istakning  ifodalanishi  m atndan 
anglashiladi:
Meni kutgil va  men  qaytarman,
Faqat  kutgil juda  intizor.  (Konstantin  Simonov)
Kishiga  bilimiga  qarab yaxshilik 

Download 3,4 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   69   70   71   72   73   74   75   76   ...   152




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish