‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi saodat sultonsaidova, ‘lmas sharipova

kurrasin,  boshin  so‘zlaridagi  -n  afiiksi  o ‘zaro  om onim  bo ‘lib,  u
51
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

birinchi so‘zda qaratqich kelishigi,  ikkinchisida esa tushum kelishigi 
shaklini yasaydi.
Qaratqich  kelishigi  qarashlilikni  bildiradigan  -niki,  -im  kabi 
shakUar bilan  o‘zaro  sinonim  bo‘lib  keladi.  Masalan:
Qanday  baxtiyorsan  Vatanim  endi,
Yop-yorug‘  kelajak  bari  seniki.
Sen  minglab  azamat  botirga  doya,
Arslon  yigitlaming  bari seniki.  (   G ‘afur  G ‘ulom)
Ona  xalqim, jon-tanim  manim
0 ‘zbekiston  —  Vatanim  manim.  (Abdulla  Oripov)
Manim peshonamga nelar yozilgan.  Saltanatning taqdiri na bo‘lur, 
qay  birini  bilasiz? (Odil  Yoqubov)
Bu misollarda manim so‘zidagi -im affiksi -ning o ‘mida ishlatilgan. 
Chunki  bu  o ‘rinda  davr tilini  aks  ettirish  maqsadi  ko‘zda  tutilgan.
Misollarda manim mening o'mida ishlatilgan. Bu o‘rinda alliteratsiya 
va  assonans  hosil  qilish  uchun  va  shu  orqali  she’rdagi  so'zlaming 
ohangdorligini ta'm inlash maqsadi  nazarda  tutiladi.
Ot  so‘z  turkumining  stilistik  imkoniyatlari  bu  so‘z  turkumiga 
xos  bo ‘lgan  egalik,  kelishik,  ko‘plik  va  subyektiv baho  shakllarida 
yana  ham   ko‘p  qirraliroq  ko‘rinadi.  Jamiyat  taraqqiyoti  tufayli bu 
tushunchalarga  xos  bo ‘lgan  shakllaming  b a ’zilari  eskirib,  o‘miga 
yangisi paydo bo‘lgan, ba'zUari esa variant sifatida qo'Uanilib, m a’lum 
bir stilistik vazifani  bajaradi.
Masalan:  o‘zbek  tilida  yo‘nalislini  bildiradigan  -ga,  -ka,  -qa, 
affikslari adabiy tUga xos bo‘lib, neytral shakllarda,  -a,  -g‘a,  -na esa 
m a’lum stUga xos bo‘lib, stilistik vosita sifatida xizmat qUadi. Masalan: